لزوم حمایت دولت از کل زنجیرۀ فولاد

رضا یزدخواستی، معاون خرید شرکت فولاد مبارکه،  به تشریح نقش صنعت فولاد در توسعۀ صادرات غیرنفتی و مشکلات موجود در تأمین مواد اولیۀ این بخش پرداخته است که با هم پی می‌گیریم.

 با توجـــه بـــه تأکیـــد مـقـام معـــظم رهبـــری و سیاست‌های اقتصادی کشور بر ضرورت توسعۀ صادرات غیرنفتی و حذف وابستگی بودجۀ کشور به نفت و در نظر گرفتن نقش اصلی و محوری فولاد در این زمینه، مراکز تولید فولاد با چه مشکلاتی مواجه‌اند؟

صنعت فولاد به‌دلیل کاربردهای پایه‌ای در بسیاری از صنایع پایین‌دست، در همه کشورهای دنیا ازجمله صنایع مادر و استراتژیک به شمار می‌آید. بنابراین تقریبا همۀ کشورهای توسعه‌یافته یا درحال‌توسعه نگاه ویژه‌ای به این صنعت دارند و ارتباط مستقیمی که رشد تولید و مصرف فولاد در کشورها با شاخص رشد اقتصادی آن‌ها دارد نشان‌دهندۀ این نگاه است. خوشبختانه در ایران نیز از سال‌های گذشته با تصویب کلیاتی از طرح جامع فولاد در افق 1404 به این امر توجه شده است. برای تحقق این طرح لازم است که تمام نیروها در این مسیر هم‌راستا شوند و با توجه به سرانۀ مصرف فولاد و میزان تولید فولاد در کشور و آنچه در طرح جامع به آن اشاره شده از یک طرف و نیاز کشور به صادرات غیرنفتی از طرف دیگر، باید شرایط صادرات 10 تا 25 میلیون تن فولاد تسهیل شود و   زیرساخت‌های آن توسط بخش‌های دولتی و غیردولتی ایجاد گردد. در حال حاضر، برخی دیدگاه‌ها و مکانیسم‌های پیشنهادی توزیع و قیمت‌گذاری محصولات زنجیرۀ فولاد بدون توجه به ساختار اقتصادی و صنعت فولاد کشور، در کنار کمبود زیرساخت‌های حمل‌ونقل و اسکله، بزرگ‌ترین تهدید فولاد در زمینۀ افزایش و پایداری صادرات است. مطمئنا اگر این موانع برطرف نشود، شاهد کاهش تولید و صادرات محصولات نهایی فولاد، علی‌رغم افزایش ظرفیت تولید فولاد در کشور خواهیم بود.

چند درصد از مواد اولیۀ این حوزه داخلی است؟

در حال حاضر تقریبا تمامی مواد اولیۀ فولادسازان شامل سنگ‌آهن کنسانتره، گندله، آهن اسفنجی و قراضۀ آهن از داخل کشور تأمین می‌گردد، ولی معمولا فولادسازان برای تأمین آن با مشکلاتی مواجه‌اند؛ به‌طوری‌که سالانه میزانی از تولید خود را به‌دلیل کمبود مواد اولیه از دست می‌دهند.

در راستای تأمین مواد اولیۀ داخلی و رفع مشکلات موجود، چه پیشنهادهایی دارید و چه تدابیری باید اندیشیده شود؟

 به نظر می‌رسد پیشنهادهای ذیل می‌تواند به رفع مشکلات تأمین مواد اولیه کمک شایانی کند:

- ایفای نقش حاکمیتی دولت در زنجیره، به‌گونه‌ای‌که همانند قبل، فولادسازان با بستن قراردادهای بلندمدت (مانند فولادسازان دنیا) و اعمال ضرایب قیمتی متناسب با حجم سرمایه‌گذاری در هریک از حلقه‌های زنجیره، بتوانند مواد اولیۀ خود را تأمین کنند.

- حمایت دولت از فولادسازان در جهت تأمین مواد اولیۀ خود از طریق واگذاری محدوده‌ها و معادن در اقصی نقاط کشور، به‌طوری‌که کلیۀ عملیات اکتشاف و استخراج و فراوری آن معادن با سرمایه‌گذاری شرکت‌های فولادسازی انجام گیرد.

- جلوگیری از توسعه و سرمایه‌گذاری معادن در بخش‌های پایین‌دست خود ازجمله فولادسازی. ظرفیت‌های مازادی در پایین‌دست وجود دارد، ولی این ظرفیت‌ها را در بخش‌های اکتشاف و استخراج معادن کمتر مشاهده می‌کنیم.

به نظر شما اگر معادن تأمین‌کنندۀ مواد اولیه از انحصار شرکت‌ها و افراد خاص خارج شوند و تحت نظارت دولت اداره شوند، می‌توانند چرخ تولید کشور را سرعت ببخشند یا اقدام دیگری لازم است؟

 همان‌طور که می‌دانید، پس از شروع فرایند خصوصی‌سازی در کشور   و کاهش نقش نظارتی دولت بر معادن، شاهد بر هم خوردن توازن بین معادن و فولادسازان بودیم. همان‌طور که در سؤال قبلی اشاره کردم، لازم است این نقش پررنگ‌تر شود و با حمایت‌های دولت از کل زنجیرۀ تولید فولاد، کمبود مواد اولیۀ فولادسازان رفع شود.

بیشترین مواد اولیۀ موردنیاز فولاد کدام است و در اختیار چه جریان یا گروهی است که باعث مشکلات عدیده و نگرانی فولادسازان شده است؟

عمده‌ترین مواد اولیۀ موردنیاز فولادسازان شامل سنگ‌آهن، کنسانتره، گندله و آهن اسفنجی است. این مواد در دست جریان‌یا گروه‌  خاصی نیست که مدیریت کردن آن چالش‌های اساسی به همراه داشته باشد. تنها  با تصمیم‌گیری منطقی و کارشناسی و حمایت دولت از کل زنجیره، مشکل تأمین مواد اولیه قابل‌حل است.

با توجه به تأکید بر عدم خام‌فروشی معادن و نیز ضرورت حمایت از صنایع داخلی به‌منظور شکست تحریم، کمبود مواد اولیه چه اثری بر   روند توسعۀ فولاد کشور دارد؟

در حال حاضر با توجه به ظرفیت‌های موجود در زنجیرۀ فولاد، این ظرفیت‌ها به‌جز در حوزۀ اکتشاف و استخراج، در سایر حلقه‌ها مطابق طرح جامع فولاد است و چون آن حوزه تأثیر مستقیمی بر رشد و توسعۀ کشور دارد، باعث افت شاخص تولید ناخالص داخلی می‌شود. حال اگر در حلقه‌های قبل از فولادسازی نیز موضوع خام‌فروشی مطرح شود، این معادلات به شرایط وخیم‌تری ازجمله التهاب بازار فولاد منجر می‌شود که شاید برگرداندن آن مستلزم صرف انرژی و هزینه زیاد در کشور باشد. بنابراین همان‌طور که در فرمایشات مقام معظم رهبری نیز آمده، نباید در کشور خام‌فروشی داشته باشیم و باید اشتغال‌زایی را به‌جای توسعه در کشور در آن‌سوی مرزها ببریم.

فولادسازان چه تأثیری بر توسعۀ صنایع داخلی و اقتصاد کشور دارند؟

 در کنار صنعت نفت و گاز، مهم‌ترین محرک توسعه و ارتقای اقتصاد کشور صنعت فولاد است. این موضوع بر همگان ثابت شده که توسعۀ اقتصادی کشور ارتباط مستقیم با توسعۀ فولادسازی آن کشور دارد و این موضوع در کشور ما نیز به اثبات رسیده است.

راه‌های مقابله با تحریم در صنعت فولاد چیست؟

مهم‌ترین راه مقابله با تحریم‌ها عبارت از: حمایت دولت از صادرات فولاد و محصولات نهایی آن؛ حمایت از بومی‌سازی و کمک به شرکت‌های دانش‌بنیان در این مسیر؛ انتقال دانش به‌روز دنیا برای کل زنجیرۀ فولاد در کشور.