هیچ تصویر روشنی از وضعیت بانک‌ها وجود ندارد

وحید شقاقی  درباره وضعیت نظام بانکی اظهار کرد: نمی‌توان با قطعیت گفت که نظام بانکی ورشکسته است یا ورشکسته نیست. اینکه بفهمیم وضعیت نظام بانکی دقیقا چگونه است، در مرحله اول نیازمند شفافیت صورت‌های مالی است. در سال‌های اخیر مباحث مختلفی مطرح شده مبنی بر اینکه ترازنامه‌ها در برخی از بانک‌ها شفافیت کافی ندارند یا گاها دستکاری‌هایی در آنها صورت می‌گیرد مبنی بر اینکه سوددهی بانک‌ها بیشتر از میزان واقعی آن نشان داده شود.

این اقتصاددان ادامه داد: لذا تا زمانی که نتوانیم تصویر شفافی از نظام بانکی ارائه دهیم، نمی‌توانیم با قطعیت بگوییم که بانک‌ها چه وضعیتی دارند؟ اکنون دیگر باید به سمتی برویم که وضعیت نظام بانکی در ایران به صورت شفاف مشخص شود تا بتوانیم برای مشکلات آن چاره‌اندیشی کنیم. در نظر داشته باشید، حتی وقتی می‌خواهیم بیماری خود را مداوا کنیم، به پزشک مراجعه می‌کنیم و این پزشک است که به ما می‌گوید مثلا قند خون داریم، فشار خون داریم و ... و برای تشخیص این موارد ما را به آزمایشگاه ارجاع می‌دهد و از روی نتیجه آزمایش به ما می‌گوید که دقیقا چه مشکلی داریم و سپس بر مبنای مشکلاتمان برای ما نسخه می‌پیچد. از این بحث این نتیجه را می‌گیریم که نظام بانکی هم اگر بخواهد مشکلات خود را برطرف کند، باید مورد واکاوی قرار گیرد. ترازنامه‌های آن شفاف باشد و بتوان صورتی روشن از وضعیت آن ادامه داد و برای حل مشکلاتش برای آن برنامه‌ریزی کرد.

او افزود: در مشخص نبودن وضعیت نظام بانکی همین بس که بعضا اعدادی که توسط مسئولان از برخی شاخص‌ها ارائه می‌شود، متفاوت است. مثلا به یاد دارم در حالی که علی طیب‌نیا معتقد بود ۷۰ درصد منابع بانکی در ایران بلوکه است، ولی الله سیف این میزان را ۴۰ درصد اعلام کرده بود. همین موضوع نشان می‌دهد که در عدد مهمی مثل بلوکه بودن اموال دولتی تفاوت ۳۰ درصدی بین اعداد و ارقام مربوط به دو مسئول اقتصادی کشور وجود دارد. متاسفانه اسکن دقیقی از وضعیت نظام بانکی وجود ندارد. فقط نکته‌ای که وجود دارد این است که حال نظام بانکی در ایران خوش نیست.

این استاد دانشگاه چنین توضیح داد: در نظر داشته باشید که اکنون بانک‌ها ۱۰۰ هزار میلیارد تومان مطالبات معوق دارند و پیش‌بینی بر این است که عمده وام‌های استمهالی نیز به مطالبات معوق تبدیل شوند ضمن اینکه دولت نیز در حدود۱۵۰ هزار میلیارد تومان مطالبات بانک‌ها از دولت است بین ۴۰ تا ۶۰ درصد منابع بانک‌ها بلوکه شده و البته درباره هیچ یک از این اعداد نیز اجماع وجود ندارد و این نشان می‌دهد حال نظام بانکی خوب نیست و با چالش‌های بسیاری روبروست.

وی افزود: با این حال چون ترازنامه‌ها شفاف نشده‌اند، ما نمی‌توانیم با قطعیت درباره وضعیت نظام بانکی سخن بگوییم. با این حال همگی نسبت به وضعیت نظام بانکی واهمه داریم. یکی از معضلات نظام بانکی این است که دستکاری‌هایی در ترازنامه‌ها صورت می‌گیرد و روش‌های مختلفی در ارائه اعداد به کار بسته می‌شود که  در نتیجه آن نمی‌توان با قطعیت درباره وضعیت بانک‌ها اظهارنظر کرد. در نظر داشته باشید که مثلا بانک‌ها ممکن است مطالبات معوق را در بخش بستانکاری نشان دهند. در حالی که وجود مطالبات معوق اصلا به این معنی نیست که بانک آن دارایی‌ را داشته باشد. گاهی طرف مقابل اصلا دارایی ندارد که بخواهد مطالبات معوق بانک را به او برگرداند در نتیجه وقتی بانکی مطالبات معوق را در ردیف بستانکار قرار می‌دهد، ممکن است اعدادی که در نهایت به دست می‌آورد، وضعیت بانک را متناسب نشان دهد و به نظر برسد که بانک سودده هست در حالی که اگر همین مورد اصلاح شود، معلوم شود که وضعیت بانک بهم ریخته است.

این اقتصاددان در ادامه سخنانش گفت: به هر حال اگر مسئولان مربوطه به دنبال آن هستند که وضعیت نظام بانکی اصلاح شود، چاره‌ای وجود ندارد به غیر از اینکه شیوه ارائه ترازنامه‌ها اصلاح شود. بانک مرکزی نقش نظارتی خود را به خوبی ایفا کند. در نظر بگیرید که اکنون با توجه به حجم بالای تراکنش‌ها در سیستم بانکی نمی‌توان به غیر از نظارت الکترونیک از شیوه‌های دیگر استفاده کرد. در غیر این صورت امکان ایجاد شفافیت و رسیدن به اعداد دقیق بسیار محدود است.