معاملات جعبه سیاه در بازار سرمایه

معاون اجرایی سازمان بورس و اوراق بهادار، یکی از مهم‌ترین شاخصه‌های بازارهای مالی در جهان معاصر را مکانیزه‌شدن آنها دانست و گفت: با پیاده سازی الگوهایی از قبیل معاملات الگوریتمی می توان به زمان بندی دقیق رسید و هزینه های معاملات را کاهش داد.

سیدمصطفی رضوی عضو هیات مدیره سازمان بورس و اوراق بهادار اظهار داشت: خوشبختانه امروز  بخش عمده ای از فعالیت های بازارهای سرمایه جهان اعم از سفارش گذاری، معاملات و پس از معاملات از حالت دستی خارج شده و به سمت الکترونیکی شدن در حال حرکت است که این الگوی موفق می تواند در ایران نیز اجرا شود.

عضو شورای سیاستگذاری مسابقه معاملات الگوریتمی بازار سرمایه افزود: سازمان بورس و اوراق بهادار به عنوان نهاد ناظر بازار سرمایه در چند سال گذشته به معاملات الگوریتمی توجه ویژه ای نشان داده اما زیرساخت های اجرایی آن نیز باید ارتقا یابد و دستورالعمل های موجود در این زمینه اصلاح و به روزرسانی شود.

وی با بیان اینکه بازار سرمایه ایران به لحاظ تاریخی 5 دهه عمر دارد و در طول دوران فعالیت خود فراز و نشیب‌هایی را تجربه کرده است، گفت: پیش از تصویب قانون بازار اوراق بهادار در سال 1384 ساختار متفاوتی بر بازار سرمایه حاکم بوده است؛ به تعبیر دیگر، به رغم این سابقه طولانی عمده رشد بازار سرمایه در پرتو قانون جدید بازار اوراق بهادار به دست آمده است که قدمتی سیزده ساله دارد.

رضوی خاطرنشان کرد: خوشبختانه در حال حاضر کشور ما از جهات متعددی در عرصه بازار سرمایه پیشتاز است و اگر نگاهی به تعداد دارندگان کدهای بورسی، تعداد نهادهای تحت نظارت، تعداد ناشران پذیرفته شده و سایر متغیرهای مهم داشته باشیم، می‌بینیم که وضعیت خوبی را در سطح جهان دارا هستیم.

عضو هیات مدیره سازمان بورس و اوراق بهادار تصریح کرد:  از جنبه مقررات هم ممکن است ما با همه سازوکارهای بین‌المللی هماهنگ نباشیم کما اینکه بسیاری از بورس‌های جهان هم همین طور هستند، ولی مقررات ما علاوه بر وجهه اسلامی‌بودن آن از چنان استحکامی برخوردار است که سازمان بین‌المللی کمیسیون‌های اوراق بهادار (آیسکو) در چند روز اخیر عضویت سازمان بورس و اوراق بهادار ایران را از عضو پیوسته به عضو عادی ارتقا داده است و این در شرایط تحریمی کشور نشانه بسیار مثبتی از وضعیت کنونی بورس ایران در سطح جهانی است.

رضوی تاکید کرد: تلاش ما در سازمان بورس بر این محور متمرکز است که در همه زمینه‌های مقدور خود را به سطح بورس‌های پیشرو برسانیم.

وی با اشاره به اینکه  یکی از مهم‌ترین شاخصه‌های بازارهای مالی در جهان معاصر، مکانیزه‌شدن آنهاست، گفت: در واقع بخش عمده ای از فعالیت های بازارهای سرمایه جهان اعم از سفارش گذاری، معاملات و پس از معاملات از حالت دستی خارج شده و به سمت الکترونیکی شدن در حال حرکت است و این الگو می تواند در ایران نیز اجرا شود.

معاون اجرایی سازمان بورس و اوراق بهادار توضیح داد: در کل، نام هایی نظیر "معاملات اتوماتیک"،" معاملات خودکار"، "معاملات جعبه سیاه "، و"معاملات الگو" به فرآیند به کارگیری رایانه در انجام معاملات با استفاده از برنامه نویسی اطلاق می‌شود که می‌توانیم از اصطلاح "معاملات الگوریتمی" نیز به جای آنها استفاده کنیم.

رضوی افزود: این سیستم ها قابلیت انجام معامله و کسب سود با سرعت بسیار بالایی را دارند که عملاً برای انسان غیرممکن است. از طرفی الگوریتم ها و قواعد معاملاتی می تواند مبتنی بر زمان‌بندی معاملات، قیمت خرید و فروش، حجم معامله یا هر مدل ریاضی دیگری باشد.

به گفته رضوی، چنانچه این معاملات به درستی در کشور بومی سازی و اجرا شود، علاوه بر فرصت های کسب سودی که برای معامله گر ایجاد می شود، عملا می تواند موجب افزایش نقد شوندگی بازار سرمایه نیز بشود.

وی ادامه داد:  از دیگر مزایای این مدل معاملات می توان به "اجرای معاملات در بهترین قیمت ها"،"انجام درست معاملات"،"زمان بندی دقیق و مناسب معاملات"، " کاهش هزینه های معاملات"، " امکان تست استراتژی براساس داده های تاریخی و داده های واقعی" و " سیستماتیک شدن معاملات از طریق حذف احساسات معامله گران در تصمیم گیری و اجرای معاملات" نام برد.

رضوی در عین حال،  پیش نیاز این فعالیت ها را شفافیت، تقارن اطلاعاتی، توسعه تحلیل های علمی و دقیق تر از صنعت ، دیده بانی و رصد بازار دانست و گفت: رسیدن به این اهداف الزاماً با توسعه سازوکارهای الگوریتمیک بهتر شکل می گیرد و مراقبت می شود.

وی تصریح کرد: سازمان بورس و اوراق بهادار به عنوان نهاد ناظر بازار سرمایه در چند سال گذشته به  معاملات الگوریتمی توجه ویژه ای نشان داده اما زیرساخت های اجرایی معاملات الگوریتمی نیز باید ارتقا یابد و دستورالعمل های موجود در این زمینه اصلاح و به روزرسانی شود.

معاون اجرایی سازمان بورس و اوراق بهادار خاطرنشان کرد: از طرفی وجود این ابزارها به خودی خود نمی تواند موجب رونق بازار شود؛ چرا که عموم سرمایه گذاران و فعالان بازار سرمایه هنوز به همه جوانب و ساز و کارهای اجرایی این معاملات آگاه نیستند و در نتیجه نیاز به توسعه فرهنگ در این خصوص احساس می شود.

عضو شورای سیاستگذاری مسابقه معاملات الگوریتمی بازار سرمایه افزود: برگزاری تورنومنت ها و مسابقه هایی نظیر "لیگ ستارگان بورس" و "مسابقه معاملات الگوریتمی بازار سرمایه" می تواند هم اقبال به بازار سرمایه را زیاد کند و هم موجب ارتقای دانش فعالان حرفه ای این بازار شود. به همین منظور سازمان بورس و اوراق بهادار و شرکت اطلاع رسانی و خدمات بورس اقدام به برگزاری مسابقه معاملات الگوریتمی کرده‌اند.

رضوی ادامه داد: به این ترتیب زمینه حضور نیروهایی با دانش عمیق تر و قدرت تحلیل بیشتر در بازار پدید می آید و فین تک ها و نهادهای دانش بنیان در جایگاه بهتری در بازار می یابند؛ به نحوی که ارزش حضور شاداب آنان ملموس‌تر شده و ارزش افزوده ناشی از این حضور تخصصی در اقتصاد نمایان می‌شود. بعلاوه این رویداد فرصت مناسبی برای نظام ناظر بر بازار خواهد بود تا سازوکارهای نظارت را ارتقاء بخشد و آسیب های احتمالی را شناسایی کند.

خاطرنشان می شود: مسابقه معاملات الگوریتمی بازار سرمایه از شنبه 15 دی شروع شده و پس از 32 روز نهایتا چهارشنبه 17 بهمن خاتمه می‌یابد. این مسابقه در سه بخش "اوراق بهادار با درآمد ثابت"، "خرید و فروش سهام" و "حل مسأله" برگزار می شود که حضور در مسابقات به صورت تیمی خواهد بود؛ به این ترتیب که یک نفر به عنوان متخصص مالی، یک نفر به عنوان متخصص فناوری اطلاعات و فردی نیز به عنوان سرپرست، یک تیم را تشکیل خواهند داد.

ممکن است بعضی تیم‌ها در بخشی تخصص یا تمایل به فعالیت داشته باشند و مایل نباشند در همه محورها شرکت کنند. از این جهت، انتخاب بخش مسابقه آزاد است ولی اگر تیمی در همه محورها توان رقابت داشته باشد و نتایج مناسبی نیز به دست آورد، به عنوان ویژه‌ای در این مسابقه دست خواهد یافت و نهایتا در مراسم پایانی جوایز به تیم‌های برنده در هر یک از محورها تعلق خواهد گرفت.

از آنجا که هدف از این مسابقه، در درجه اول توسعه فرهنگ معاملات الگوریتمی است، بازار سرمایه از مشارکت بخش‌های مختلف استقبال می کند.

 مساله‌ای که در این حوزه اهمیت ویژه دارد آن است که توسعه فرهنگ صحیح سهامداری در بین عموم مردم و معامله‌گران بازار سرمایه وظیفه‌ای عمومی برای نهادهای مالی و اقتصادی است و امیدمی رود با توسعه فرهنگ مشارکت در این قبیل رویدادها شاهد رشد سواد مالی در جامعه باشیم که این امر قطعا در سطح کلان اقتصادی نیز اهمیت دارد.