پارادوکس ارتباطات میان فردی و فضای مجازی

به نقل از روابط عمومی دانشکده علوم اجتماعی، ارتباطات و رسانه دانشگاه آزاد اسلامی تهران مرکز، دکتر حوری دهقان شاد استاد ارتباطات در نشست تخصصی "پارادوکس ارتباطات میان فردی و فضای مجازی" در دوشنبه های سوهانک گفت: بر اساس کتاب جدیدی که توسط یکی از استادان دانشگاه پنسیلوانیا تحت عنوان "ارتباطات در رسانه های اجتماعی" آورده شده به این نکته اشاره شده است که اساساً ذهن انسان یک ذهن اجتماعی است و به همین دلیل افراد به دنبال راه های جدیدی هستند تا بتوانند با یکدیگر  ارتباط برقرار کنند. به گفته "بوژونگ" افراد در برقراری ارتباط آنلاین با یک غریبه سوالات مستقیم تری می پرسند و در مقایسه با زمانی که رودررو با یکدیگر ارتباط دارند، اطلاعات بیشتری را رد و بدل می کنند. 

این استاد ارتباطات انسانی افزود: در تحقیقات جدیدی که در سال 2021 انجام شده به این نتیجه رسیده اند که در حال حاضر در سبک های ارتباطی افراد در رسانه های اجتماعی باید به سه نکته کلیدی توجه کنیم. اول زمانی که ما از رسانه های اجتماعی در ارتباط استفاده می کنیم به فرد مقابل اعتماد بیشتری داریم؛ بنابراین دست به خود افشایی بیشتری می زنیم. دوم چون ارتباطات در رسانه های اجتماعی به اندازه ارتباط چهره به چهره تقویت نمی شود، تمایلی به عمیق کردن روابط خود نداریم و دوست داریم همین وضعیت را حفظ کنیم. و در نهایت ما تمایل داریم افرادی را دنبال کنیم و با آنها تعامل داشته باشیم که با دیدگاه های ما همسو باشند. بنابراین دیگر آن تنوعی که در دیدگاه ها در ارتباطات چهره به چهره داشتیم را نداریم. 

وی در انتها گفت حال سوال اصلی ما این است که آینده رسانه های اجتماعی چیست و تأثیرات مستمر آن در ارتباطات بین فردی چگونه خود را نشان می دهد؟ تکنولوژی های رسانه ای در زندگی روزمره انسانها ادغام خواهد شد و ما یاد خواهیم گرفت که از آنها خوب یا بد استفاده کنیم؛ البته که به دلیل جوان بودن این تکنولوژی  ها هنوز به یک روال تبدیل نشده اند. ما همیشه با تکنولوژی های جدید خود را سازگار کرده ایم. بنابراین حتی با رسانه های ارتباطی پوشیدنی مثل عینک گوگل و رایانش ابری نیز خود را تغییر و تطبیق خواهیم داشت. 

دکتر ابتسام رضوی دینان مدیر گروه ارتباطات دانشگاه آزاد واحد اراک دیگر سخنران این جلسه اظهار  داشت: در ارتباطات مجازی کاربران در حال خلق یک زبان جدیدی هستند که در آن از کلمات اختصاری بیشتری استفاده می شود. نگارش به صورت خلاصه تر است و حتی کلمات در املاء متفاوت مورد استفاده کاربران قرار می گیرند. در  حقیقت برای ارتباط برقرار کردن در فضای مجازی باید بتوان از بسیاری از کلمات و اصطلاحات رمزگشایی کرد. عدم انتقال احساسات و عواطف در ارتباطات مجازی از جمله محدودیت های است که کاربران در این نوع ارتباط تجربه می کنند. 

مدیر گروه ارتباطات دانشگاه اراک در مورد تفاوت های ارتباطات مجازی گفت: با استفاده مداوم از ارتباطات مجازی ممکن است قابلیت های حضور و صحبت در جمع در کاربران تضعیف شود. انزوا طلبی و درون گرایی یکی دیگر از پیامدهای ارتباطات مجازی  است. همچنین امکان بروز اختلال کاستی توجه / بیش فعالی، در بین کسانی که به حضور در شبکه های اجتماعی و برقراری ارتباط مجازی اعتیاد دارند وجود دارد. 

دکتر ابتسام رضوی دینان در انتها اظهار کرد: هر ابزاری می تواند به عنوان یک سلاح مورد استفاده قرار بگیرد به شرط آنکه درست از آن استفاده شود. شبکه های اجتماعی هم اگر درست مورد استفاده قرار بگیرند، سلاح محسوب می شود که انسان می تواند خودش را با آنها مجهز تر و آماده تر کند. ارتباط از طریق فضای مجازی به عنوان یک گزینه در اختیار ما است که با در نظر گرفتن همه جوانب باید بتوانیم تشخیص دهیم آیا از این فضا جهت برقراری ارتباط استفاده کنیم یا خیر.

دکتر وحیده ترزمی نژاد عضو هیئت علمی گروه ارتباطات در دانشگاه آزاد واحد اراک نیز به عنوان سومین سخنران در مورد حریم خصوصی گفت: زندگی ما در فضای مجازی به طور اجتناب ناپذیری نحوه درک ما از حریم خصوصی را تغییر می دهد. زیرا فناوری ارتباطات را بسیار آسان تر می کند و ما را در تعامل دایمی قرار می دهد و در نتیجه تغییرات شدیدی در الگوهایی که به آن عادت کرده ایم ایجاد می کند. فضا نقش مهمی در تعیین مرزهای خصوصی دارد، امروز با انحلال فضا و فروپاشی زمینه ها در فضای مجازی حریم خصوصی متحول شده است. ارایه خود درست در این مرز است، زیرا بین نیاز به دیده شدن و حفظ حریم خصوصی مردم، حتی موضوع پست مدرن و دیجیتالی شده، تضاد وجود دارد. 

این استاد دانشگاه افزود: پلتفرم های رسانه های اجتماعی فناوری دیجیتال این فرصت را برای افراد فراهم می کند تا نیازهای خود را برآورده کنند. پارادوکس ایجاد شده در رسانه ها به ویژه در فضای مجازی در مورد حفظ حریم خصوصی و خود نمایی در فضای مجازی است. دنیای مجازی مستقل از دنیای واقعی نیست، زیرا اولی این فرصت را برای افراد فراهم می کند تا شکست های خود (شغل، اجتماعی شدن، دوستی ها و ...) را به شکل "ایده آل" در دومی خنثی کند. بنابراین خود در دنیای مجازی نیز مانند یک "آلترایگو" عمل می کند. مردم می دانند که دنیای مجازی واقعی نیست اما خود را در آنجا نشان می دهند، زیرا به نیاز خود به اجتماعی شدن تسلیم می شوند. 

احمد فیاض نویسنده و تهیه کننده رادیو و پادکستر رادیو هیچ نیز آخرین سخنران این جلسه بود که گفت: در فضای مجازی امکانات زیادی وجود دارد تا ما اگر بخواهیم دوست نزدیکی از کارهای ما خبردار نشود او را به اصطلاح  (Hidden stories) و یا اگر بخواهیم تنها او مطلب ما را ببیند جزو(close friend)   بگذاریم. اگر نظری را دوست داشته باشیم نظر او را تاپ کامنت در غیر این صورت نظر را پاک، ریپورت و گاهی بلاک می کنیم. فضای مجازی برای انسانی که نیازمند به تعامل و ارتباط است این امکان را به او  می دهد که با تولید محتوا و امکان انتقال اطلاعات، احساسات، حافظه ها و فکرها کسانی  را پیدا کنند که با او حرف مشترک داشته باشند. به نظر می رسد تنها راه پیش رو برای ما سازگار شدن با این تکنولوژی است و در مسیر سازگاری باید نسبت به ترمیم و تصحیح این ارتباط بپردازیم. نمونه هنری جالب این سازگاری در سکانس آخر فیلم سکوت 2019 نشان داده شده است.