در سال ۱۴۳۰ سی درصد جمعیت ایران سالمند می‌شود

امیرحسین بانکی‌پورفرد با حضور مجازی در نشست مشترک اندیشکده‌های علم، امور اجتماعی، جمعیت و نیروی انسانی، خانواده و فرهنگ افزود: در دهه گذشته ازدواج‌ها حدود ۴۰ درصد کاهش یافت و تا قبل از کرونا تا ۳۰ درصد از زاد و ولد کشور کاسته شد.

عضو هیات علمی دانشگاه اصفهان گفت: براساس آمار سازمان ملل، در سال ۱۴۳۰ سی درصد جمعیت ایران سالمند می‌شود به این معناست که ۲۰ عضو خانواری که هم اکنون در کنار پدربزرگ‌ها و مادربزرگ‌ها هستند به ۲ نفر کاهش می‌یابند. در آن مقطع بیشتر مدارس و دانشگاه‌ها تعطیل و تبدیل به مراکز نگهداری سالمندان می‌شود و بحران پیری جمعیت که به ابربحران چند وجهی معروف است، موجب پیری ایران می‌شود در شرایطی که کشور‌های اطرافش جوان هستند.

وی افزود: تاریخ ایران نشان داده هرگاه ایران در برابر کشور‌های همسایه ضعیف‌تر شده است به دلیل موقعیت راهبردی، مطمح نظر کشور‌های اطراف قرار می‌گیرد. بحران دیگر بحران معیشت و اقتصاد جوانان است. ایران در حال حاضر در دوره ترسالی جوانی است، اما ۳۰ سال دیگر وارد دوره خشکالی پیری می‌شود و نیروی انسانی جوان که چرخ اقتصاد کشور را می‌چرخاند نسبت به جمعیت پیر کشور در حداقل قرار می‌گیرد.

عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی گفت: کشور‌های اروپایی ابتدا پیشرفته و پر درآمد شدند بعد جمعیت شان پیر شد، اما بحران پیری در ایران زمانی حادث می‌شود که خانواده‌ها هنوز توسعه نیافته اند و در تامین معیشت روزانه‌شان مشکل دارند و آن زمان ۱۵۰ سال طول خواهد کشید تا بتوانیم از این سیاهچاله خارج شویم.

بانکی‌پور افزود: ۸ سال گذشته دوران طلایی جلوگیری از نیفتادن در سیاهچاله جمعیتی بود که از دست رفت. فقط ۷ سال دیگر فرصت داریم که با سیاست‌ها و تصمیمات مناسب از سقوط همیشگی در سیاهچاله جمعیتی و عواقب به شدت بحرانی آن جلوگیری کنیم.

عضو هیات علمی دانشگاه اصفهان گفت: بی توجهی به جمعیت، ۴۰ درصد آمار ازدواج و ۳۰ درصد زاد و ولد‌ها را کاهش داد. جمعیت انبوه دهه ۶۰ سال ۱۴۳۰ به سن پیری می‌رسند.

وی با اشاره به جزییات قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت و تسهیلات پیش بینی شده در این قانون افزود: در مجلس شورای اسلامی ۲۱ مانع رشد جمعیت در قالب طرح جمعیت و تعالی خانواده احصاء شد. موانع فوق شامل تاخیر و سختی ازدواج جوانان، الگوی مسکن و اجاره مسکن ناسازگار با فرهنگ دو فرزندی، مشکلات اقتصادی و هزینه‌های زیاد فرزندآوری، بیکاری سرپرست خانواده، اشتغال و نگرانی‌های آتیه زنان، هزینه‌های دوره بارداری، زایمان و شیردهی، شیوع ناباروری و هزینه‌های سرسام‌آور آن، عقیم سازی و استفاده از اقلام پیشگیری از باروری، شیوع غیراستاندارد زایمان، ترس از زایمان فرزند معلول، قبح زدایی از سقط جنین، اطمینان نداشتن به ادامه زندگی، نگرانی از آتیه فرزندان، ناسازگاری تحصیلات عالیه با فرزندآوری، ضعف خدمات مادر و کودک در محیط اجتماعی، نهادینه شدن فرزند کمتر زندگی بهتر، مهاجرت داخلی و خارجی، حرکت‌های معارض فرهنگی و قانونی و رویه‌ها و فقدان متولی نظارت و مجری سیاست‌ها بود.

عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی افزود: تحقیقات دانشگاهی موجب شد که در برابر هر یک از موانع رشد جمعیت مواد قانونی مرتبط را شناسایی و ۷۳ ماده و ۲۴۰ حکم را برای غلبه بر بحران پیری تنظیم کنیم. در بودجه ۱۴۰۱، ۳۰۰ میلیون وام ازدواج تعیین و حق متاهلی برای سال آینده دو برابر شد و برای ۵ سال ۳۲ برابر می‌شود. حق اولاد برای سال آینده ۳ برابر تعیین شد. در دانشگاه‌ها ۲۰۰۰ اوراق مالی اسلامی برای ساخت خوابگاه‌های متاهلی اختصاص یافت و برای دانشجویان دختر یا پسر بومی یا غیربومی خوابگاه ساخته خواهد شد.

بانکی پور گفت: مراکز رسمی ازدواج فعال‌تر از گذشته می‌شود. ۹۰ درصد منابع مالی رفع ناباروری از طریق بیمه‌ها به خانواده‌ها پرداخت خواهد شد. هزینه زایمان طبیعی رایگان می‌شود. اگر خانواده‌ای طبق آزمون وسع تایید شود تا ۵ سال بعد از زایمان همه هزینه‌های کودک رایگان می‌شود. برای فرزند اول ۲۰ میلیون، فرزند دوم ۴۰، فرزند سوم ۶۰، فرزند چهارم ۸۰ و فرزند پنجم ۱۰۰ میلیون تومان در بانک‌ها حساب قرض‌الحسنه تخصیص می‌یابد.

عضو هیات علمی دانشگاه اصفهان افزود: ۲۰۰ متر زمین رایگان با ۲۰۰ میلیون تومان وام به قیمت تمام شده برای خانواده‌های سه فرزند و بیشتر اختصاص می‌یابد. خودروی داخلی بدون نوبت به خانواده‌های دو فرزند و بیشتر اختصاص یافته است. زنان دانشجو تا دو سالگی فرزند، به صورت مجازی تحصیل می‌کنند و می‌توانند از مرخصی تحصیلی استفاده کنند و ۹ ماه مرخصی زایمان نیز در نظر گرفته شده است.

در ادامه این نشست رییس اندیشکده خانواده مرکز الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت گفت: در متمم قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت، سالمندان هم تکریم شوند.

غلامعلی افروز افزود: برای جوان نگهداشتن جمعیت باید ازدواج صورت گیرد، اما ریشه ازدواج، احساس امنیت روانی است که اکنون بسیار ضعیف است. احساس امنیت روانی به تامین اجتماعی نیازمند است. امنیت پزشکی کشور ضعیف است. امنیت معیشتی، امنیت خدمات اجتماعی، امنیت خدمات اداری، امنیت غذایی و امنیت اداری کشور با مشکلات عدیده‌ای روبروست.

وی نگرش‌ها و انگیزه‌ها را در ترویج ازدواج موثر دانست و گفت: سازمان‌های مربوط و دانشگاه‌ها برنامه چندانی برای ترویج ازدواج دانشجویان و جوانان ندارند. ۵۰۰۰ زن ۴۷ تا ۵۶ سال در انگلیس ازدواج کردند و فقط یک درصد فرزندان آنان با سندرم داون مواجه شدند، اما در ایران سن بالای ۳۵ سال برای ازدواج به گونه‌ای تبلیغ می‌شود که گویا فاجعه اتفاق افتاده است در حالی که همین زنان تا سن ۵۰ – ۶۰ سالگی هم قدرت باروری و فرزندآوری دارند.

افروز گفت: باید تلاش کرد تا نگرش‌های نامیمون گذشته که فرزند کمتر را باعث زندگی بهتر می‌دانست، کنار گذاشته شود. نبود احساس امنیت روانی، جوانان را بلاتکلیف کرده است.

در ادامه این نشست شهلا کاظمی‌پور هم گفت: جمعیت ایران در سال ۱۴۳۰ بالغ بر ۱۱۰ میلیون نفر خواهد بود که ۲۲ درصد آن (۲۰ میلیون نفر) سالمند خواهد بود. قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت هیچ دردی از این مسئله را دوا نخواهد کرد.

استاد جامعه‌شناسی دانشگاه تهران افزود: تا سال ۱۴۳۰ میانگین عمر در ایران ۸۳ سال خواهد بود که تا ۷۰ سالگی افراد می‌توانند کار کنند و شاغل باشند. چرا فکری برای این ظرفیت جمعیتی نمی‌کنیم.

وی گفت: قانون مذکور را تجزیه و تحلیل کردم. تسهیلات ازدواج یعنی وام ازدواج جوانان را بدهکار می‌کند و وام تاثیر منفی بر ازدواج جوانان دارد. اگر مشکلات اقتصادی جوانان بازدارنده ازدواج است چرا ثروتمندان و برخورداران، فرزندآوری ندارند. چرا فکری برای مواد غذایی ناسالم که بر باروری جوانان‌مان تاثیر منفی دارد، نمی‌شود.

کاظمی‌پور افزود: باید به جای دادن وام، زیربنا‌های اقتصادی کشور درست شود که افراد با داشتن شغلی مناسب، بتوانند با عزت و مناعت طبع نیاز‌های مالی و معیشتی شان را تامین کنند.

در ادامه این نشست رییس اندیشکده امور اجتماعی، جمعیت و نیروی انسانی مرکز الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت هم گفت: نباید تلقین شود که فردی که به سن ۶۵ سالگی می‌رسد هیچ کاری از دستش بر نمی‌آید. یکی از دلایل کاهش باروری در ایران چالش‌های اقتصادی و معیشتی است. اساس چالش‌ها برای ازدواج و فرزندآوری، از دست رفتن امید خانواده‌ها و نسل جوان و فکر کردن برای مهاجرت از کشور است.

محمدحسین پناهی افزود: اگر چالش‌های اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی رفع شود چالش ازدواج و فرزندآوری هم برطرف می‌شود.