مسیر امروز رقبای دیروز

انتخابات ریاست‌جمهوری دوازدهم شش کاندیدا داشت که از ایام تبلیغات و مناظره‌ها استفاده کردند اما در نهایت اسحاق جهانگیری به نفع حسن روحانی و محمدباقر قالیباف به نفع سیدابراهیم رییسی کنار رفتند تا در نهایت چهار نفر که مشخص بود دو نفرشان رقبای اصلی و جدی هستند در ۲۹ اردیبهشت در انتظار آرای مردم بنشینند. انتظاری که تقریبا یک روز بعد پایان یافت و نتایج شمارش آراء نشان داد که حسن روحانی دوباره می‌تواند ردای ریاست‌جمهوری اسلامی ایران را بر تن کند.

با گذشت یک سال از انتخابات ۹۶ بد نیست به سرنوشت و فعالیت‌های کاندیداهای آن انتخابات نگاهی گذرا داشت.

روحانی و یک خروار مشکل

شاید اگر حسن روحانی می‌دانست قرار است در همین یک سال اول دور دوم انتخابش با این همه مشکل دست و پنجه نرم کند عطای ریاست‌جمهوری دوباره را به لقایش می‌بخشید و آن‌قدر در انتخابات حرص نمی‌خورد. در همین یک سال رییس‌جمهور اعتدال مورد انتقادات زیادی قرار گرفته و حتی عده‌ای از رای به او اظهار پشیمانی می‌کنند. اعتراضات دی‌ماه ۹۶، بالا رفتن قیمت دلار تا ۷ هزار تومان، فیلترینگ تلگرام و محدودیت‌های اینترنتی، رکود بازار و مشکلات بانکی تنها بخشی از مشکلاتی است که باعث شده علاوه بر رقبا، برخی حامیان روحانی هم به او خرده بگیرند. تمام این‌ها به کنار، تصمیم دونالد ترامپ مبنی بر خروج آمریکا از برجام و تلاش برای اعمال مجدد تحریم‌ها علیه ایران، این نگرانی را به وجود آورده که بزرگ‌ترین دستاورد دیپلماتیک دولت روحانی که روی آن حساب ویژه‌ای باز کرده بود هم زیر سوال برود.

به نظر می‌رسد روحانی سه سال سخت را پیش رو خواهد داشت و اگر می‌خواهد نام نیکی از خود بر جای بگذارد بهتر است با جدیت بیشتری به حل مشکلات کشور بپردازد. کاری که به‌خصوص در چند وقت اخیر از او کمتر دیده شده و حتی از آن سخنرانی‌های آتشین و امیدوارکننده رییس‌جمهور هم خبری نیست. ادامه این وضعیت ممکن است دولت دوم روحانی را با بحران مواجه کرده و دست منتقدان و رقبای سرسختش را برای آن‌که هر روز مساله جدیدی را علم کنند بازتر بگذارد.

جهانگیری؛ مرد اجرایی دولت

از همان ثبت‌نام اسحاق جهانگیری در انتخابات مشخص بود که معاون اول رییس‌جمهور به میدان آمده تا هم از طرفی تریبونی برای مطرح شدن نظرات و خواسته‌های اصلاح‌طلبان داشته باشد و از سوی دیگر به حمایت قاطع از دستاوردهای دولت اول روحانی بپردازد تا رییس‌جمهور در مقابل رقبای سرسختش تنها نماند. جهانگیری پس از انجام دادن موفقیت‌آمیز این ماموریت و ایجاد موج مناسب به نفع روحانی از نامزدی انصراف داد تا در دولت بعدی همچنان معاون اول رییس‌جمهور باقی بماند.

جهانگیری با وجود این‌که این روزها کمتر از قبل سخن می‌گوید و دیده می‌شود اما کماکان مرد اول اجرایی دولت روحانی به حساب می‌آید و بسیاری از فعالیت‌های دولت زیر نظر و با مدیریت او انجام می‌شود. معاون اول پرکار دولت به سفرهای استانی می‌رود تا پروژه های دولت را در شهرستان‌ها پیگیری کند و از نزدیک در جریان مشکلات قرار گیرد. اعلام دلار ۴۲۰۰ تومانی از سوی جهانگیری خبرسازترین فعالیت او در این اواخر بود که البته باعث شد انتقاداتی نسبت به دستوری بودن نرخ ارز و عملی نبودن این کار  صورت گیرد اما به نظر می‌رسد معاون اول رییس‌جمهور با این کار باز نشان داد که در دولت هم همچنان همان نقشی را که در انتخابات بازی کرد به عهده دارد و تلاش می کند با سینه سپر کردن جلوی برخورد تیغ تیز انتقادات به رییس‌جمهور را بگیرد. هرچند هرازچندگاهی شایعاتی درباره اختلاف جهانگیری با برخی اعضای دفتر و نزدیکان رییس‌جمهور شنیده می شود اما جدیت او در پیش بردن اقدامات اجرایی دولت نشان می‌دهد نباید زیاد به این شایعات توجه کرد.

بعد از دو مردی که پس از انتخابات همچنان در دولت باقی ماندند باید به سراغ رقبایشان رفت که دستشان از قدرت اول اجرایی کشور کوتاه مانده اما همچنان به فعالیت سیاسی و اجتماعی خود ادامه می‌دهند و در صحنه هستند هرچند  به صورت چراغ خاموش.

رییسی همچنان منتقد

رای نزدیک به ۱۶ میلیونی چنان اعتماد بنفسی به سیدابراهیم رییسی داده که همچنان خود را در قامت رقیب رییس‌جمهور می‌بند و تیغ تیز انتقاداتش هرازچندگاهی به سمت دولت می‌چرخد. تولیت آستان قدس رضوی در این مدت چندین سفر استانی انجام داده و حتی سفرهایی به لبنان و جمهوری تاتارستان روسیه داشته تا نشان دهد فعالیت‌هایش حتی در خارج از مرزهای ایران هم صورت می‌گیرد. جالب اینجاست که هم‌زمان با سالگرد ثبت‌نام رییسی در انتخابات، از سوی رسانه‌های نزدیک به او ویدئویی در فضای مجازی بازنشر شد که در آن می‌گوید که اطلاعات زیادی از حسن روحانی و اسحاق جهانگیری دارد و این اطلاعات نیز به واسطه مسئولیت‌هایی است که داشته است. انتشار این ویدئو می‌تواند به عنوان تهدیدی علیه دولت به حساب بیاید که ممکن است رقیب انتخاباتی‌ با استفاده از مشکلات موجود در کشور تلاش کند ضربه نهایی را وارد آورد.

رییسی در جریان سفر رییس‌جمهور به خراسان آن‌چنان که مرسوم است تولیت آستان قدس در مراسم استقبال و سخنرانی‌های رییس‌جمهور حاضر باشد برای آن‌که با رقیب خود مواجه نشود ترجیح داد به تهران سفر و از نمایشگاه کتاب بازدید کند. سیدابراهیم رییسی این روزها علاوه بر مسئولیتش در آستان قدس، عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام هم هست و مجبور است در جلسات این مجمع با چند صندلی فاصله از حسن روحانی بنشیند.

شاید ادامه سفرهای استانی رییسی و برخی سخنرانی‌های انتقادی‌اش نشان‌دهنده عزم او برای حضور در انتخابات آینده باشد آن هم با پشتوانه رای بالای که در انتخابات ۹۶ به نفع او به صندوق ریخته شد به خصوص که او در بیانیه پس از شکستش هم تلویحا به این موضوع اشاره کرده است: «رأی قریب به ۱۶ میلیون ایرانی خواهان تغییر، سرمایه‌ای مهم و پشتوانه‌ای عظیم است که به‌ هیچ وجه نمی‌توان آن را در عرصه سیاسی و تصمیم‌گیری کلان کشور نادیده گرفت. این‌جانب با اتکا به همین پشتوانه مردمی، همه ظرفیت‌ها را برای پیگیری مطالبات مردم در مبارزه با فساد و تبعیض و تحکیم ارزش‌های انقلاب اسلامی به کار خواهم بست و هر اراده و تلاشی در دولت آینده با این جهت‌گیری را مورد حمایت قرار خواهم داد و همواره زبان گویای محرومان خواهم بود.»

نواصولگرایی قالیباف

ناکام همیشگی انتخابات در سال ۹۶ هم علیرغم میل باطنی با توصیه "جمنا" مجبور شد به نفع رییسی از انتخابات کنار بکشد تا نه تنها به ریاست‌جمهوری و معاون اول نرسد بلکه کرسی شهرداری تهران را هم بعد از ۱۲ سال واگذار کند. محمدباقر قالیباف بعد از انتخابات در نامه‌ای که پنج سوال اساسی از اصولگرایان داشت، موضوع "نواصولگرایی" را مطرح کرد و البته انتقاداتی را هم به ساز و کارهای انتخاباتی اصولگرایان داشت که نشان‌دهنده دلخوری او از حوادث پیش آمده قبل از انتخابات و خالی شدن پشتش بود.

قالیباف در حال حاضر جز عضویت در مجمع تشخیص مصلحت نظام پست دیگری ندارد هرچند هرازچندگاهی شایعاتی از حضورش در مناصب مختلف شنیده نمی‌شود. او در این مدت چندان در رسانه‌ها ظاهر نشده و در برخی محافل و دانشگاه‌ها تلاش کرده همان موضوع "نواصولگرایی" را به سرانجام برساند. برخی اظهارنظرهای محمدعلی نجفی شهردار پس از قالیباف درباره وجود فساد در دوران شهرداری پیشین باعث شده عده‌ای به دنبال بررسی دقیق فعالیت های قالیباف در دوران شهرداری اش باشند. خود او البته درباره این موضوع عنوان کرده است: «ان‌شاءالله قوه قضائیه همانطور که هم اکنون به صحنه آمده واقعا بتواند با موضوعاتی از این دست برخورد کند و نتیجه را به اطلاع مردم برساند.اگر موردی در این زمینه وجود داشته باشد، حتما قوه قضائیه رسیدگی می‌کند.»

شایعاتی هم از احتمال حضور قالیباف در انتخابات ۹۸ مجلس یا حمایتش از لیستی خاص شنیده می‌شود که البته هیچ‌کدام از نزدیکانش این موضوع را تا به حال تایید نکرده‌اند و خود او هم واکنشی نسبت به این شایعات نداشته است. هرچند بعد از انتخابات ۹۶ عده‌ای از پایان حیات سیاسی قالیباف خبر دادند اما بعید به نظر می‌رسد که او به این زودی‌ها از سیاست دست بکشد.

سوالات میرسلیم

سیدمصطفی میرسلیم اصولگرایی بود که حاضر نشد به نفع رییسی از انتخابات ۹۶ کنار برود. هرچند مشخص بود رای چندانی نخواهد آورد اما ترجیح داد به مبانی حزبی موتلفه پایبند بماند. او اکنون عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام و رییس شورای مرکزی حزب موتلفه اسلامی است و البته دیگر رییس فدراسیون نجات غریق نیست. میرسلیم در این یک سال همانند ایام انتخابات منتقد سرسخت روحانی بوده و تلاش کرده در سخنرانی‌هایش به مشکلات کشور اشاره و همچنان سوالاتی را در زمینه نحوه اداره کشور مطرح کند. میرسلیم همچنین اظهارات زیادی هم درباره حمایت از کالای داخلی و اقداماتی که دولت باید در این زمینه انجام دهد، داشته است.

این عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام در حالی که بسیاری از دولت‌مردان امیدوارند با خروج آمریکا از برجام، با پایبندی اروپایی‌ها این توافق پایدار بماند، در آخرین اظهار نظر خود گفته است: «برجام دیگر پا نخواهد گرفت و اظهارات مثبت مقامات سیاسی اروپا مانع احتیاط و امتناع اقتصادیون آنها نخواهد شد.»

حمایت هاشمی‌طبا از دولت

سیدمصطفی هاشمی‌طبا در ایام انتخابات هم نشان داد چندان به حاشیه علاقه ندارد و تنها برای مطرح کردن مواضعش پا به این عرصه گذاشته است چرا که در روز انتخابات هم با وجود این‌که کنار نکشیده بود اما خودش به حسن روحانی رای داد و اخیرا هم در گفت‌وگویی بیان کرده است که اگر سال ۹۶ تکرار شود باز هم به روحانی رای خواهد داد.

او در این گفت‌وگو از اقدامات دولت روحانی حمایت کرده و معتقد است: «با توجه به این‌که ما در حال حاضر با دشمنان و دنیای استکبار روبرو هستیم و با آن‌ها درگیریم دولت با وجود تلاش خود نمی‌تواند به اهداف خود دست پیدا کند از این رو دولت در شرایط امروز یک روال عادی و طبیعی را انجام می‌دهد.

این سیاستمدار ۷۱ ساله در این مدت چندان خبرساز نبوده و سخنرانی‌هایی را در برخی همایش‌های علمی و ورزشی کشور انجام و راهکارهای خود را برای بهبود اوضاع ارائه کرده است.