عوارض خروج از کشور همچنان مبهم و چالش‌برانگیز

عوارض خروج از کشور جنجالی‌ترین ردیف لایحه بودجه سال ۹۷ بود که واکنش‌های مردمی زیادی را در پی داشت و افزایش سه تا شش برابری آن با مخالفت‌هایی حتی از سوی برخی مقامات در بدنه اصلی دولت و نمایندگان مجلس همراه شد که در نهایت همه این واکنش‌ها و مخالفت‌ها ناکام ماند و سرانجام مجلس درحالی‌که انتطار می‌رفت بازنگری در پیشنهاد دولت داشته باشد، در اسفندماه سال ۹۶ از تصویب افزایش تصاعدی عوارض خروج از کشور خبر داد. با این وجود سردرگمی‌های این مصوبه همچنان ادامه دارد.

براساس قانون بودجه سال ۱۳۹۷ عوارض خروج از کشور به این شرح محاسبه می‌شود

عتبات عالیات     

از مرزهای زمینی و دریایی کشور ۱۲۵,۰۰۰ ریال

از مرزهای هوایی ۳۷۵,۰۰۰ ریال

حج تمتع و عمره     

از کلیه مرزهای کشور برای بار اول در سال ۹۷؛ ۱,۱۰۰,۰۰۰ ریال

برای بار دوم ۱,۶۵۰,۰۰۰ ریال

بار سوم به بعد ۲,۲۰۰,۰۰۰ ریال

سایر سفرهای خارجی     

از کلیه مرزهای کشور برای بار اول ۲,۲۰۰,۰۰۰ ریال

برای بار دوم ۳,۳۰۰,۰۰۰ ریال

برای بار سوم به بعد ۴,۴۰۰,۰۰۰ ریال

معافیت‌ها برای پرداخت عوارض خروجی؛

زائران اربعین که از تاریخ سوم مهرماه تا ۲۲ آبان‌ماه از مرزهای زمینی به مقصد کشور عراق از کشور خارج می‌شوند از عوارض خروج معاف‌اند.

همچنین براساس تبصره ماده ۴۵ قانون مالیات بر ارزش افزوده، این اشخاص از پرداخت عوارض خروج از کشور معاف‌اند؛

«دارندگان گذرنامه سیاسی و خدمت.

خدمه وسایل نقلیه عمومی زمینی، دریایی و خطوط پروازی.

دانشجویان شاغل به تخصیل در خارج از کشور (دارندگان اجازه خورج دانشجویی).

بیمارانی که با مجوز شورای پزشکی برای درمان به خارج اعزام می‌شوند.

دارندگان پروانه گذر مرزی.

جانبازان انقلاب اسلامی که برای معالجه به کشورهای دیگر اعزام می‌شوند.

ایرانیان مقیم خارج از کشور دارای گذرنامه شغلی از وزارت کار و امور اجتماعی هستند. »

پرداخت عوارض خروج از کشور بدون محدودیت سنی است، یعنی همانند ارز مسافرتی که به افراد کمتر از ۱۲ سال تعلق نمی‌گیرد، نیست.

سازمان امور مالیاتی متذکر شده، خروج از کشور به هر مقصدی اعم از عتبات عالیات، حج، یا سایر سفرها «یک بار سفر» محسوب می‌شود و برای رفع ابهام درباره شکل محاسبه تعداد سفرها مثال آورده؛ مسافری که فرودین‌ماه برای بار نخست از مرزهای هوایی به عتبات عالیات، برای بار دوم به حج و بار سوم به فرانسه و بار چهارم به حج تمتع مسافرت کرده، عوارض خروجی‌اش در سفر عتبات از مرز هوایی ۳۷ هزار و ۵۰۰ تومان، برای سفر حج ۱۶۵ هزار تومان و برای سفر فرانسه ۴۴۰ هزار تومان و برای سفر چهارم حج ۲۲۰ هزار تومان (مبلغی که برای عوارض سومین سفر خروجی حج تعیین شده) حساب می‌شود.

شکل محاسبه تعداد سفرها همچنان محل ابهام این مصوبه و چالشی بین مسافران، متصدیان بانک‌ها و ماموران مستقر در مبادی خروجی است که سازمان امور مالیاتی به همین خاطر، این ضرورت را برای مسافرن خارج ایجاد کرده با تعیین دقیق نوع و تعداد سفر نسبت به پرداخت عوارض خروج به حساب اداره کل مالیات بر ارزش افزوده اقدام کنند تا در زمان کنترل تعداد، نوع سفر و مبلغ توسط ماموران مستقر در مبادی خروجی با مشکل مواجه نشوند.

مبدأ محاسبه عوارض خروجی نیز همچنان مورد بحث است؛ چراکه برخی از مسافران در روزهای نخست فرودین‌ماه که هنوز تغییرات عوارض خروجی به اجرا گذاشته نشده بود، ۷۵ هزار تومان پرداخت کرده‌اند و اکنون نمی‌دانند دومین سفرشان در سال ۹۷ چگونه محاسبه می‌شود. همچنین گزارش‌هایی رسیده که برخی ماموران مستقر در فرودگاه با وجود پرداخت هزینه عوارض خروجی از قبل و ثبت آن در سامانه یکپارچه گمرک، در این‌باره توجیه نیستند و سنگ‌اندازی‌هایی می‌کنند.  

اطلاعیه سازمان امور مالیاتی تنها گویای این است که تعداد سفرها از ابتدای سال ۹۷ حساب می‌شود، یعنی هیچ یک از سفرهای انجام شده در سال ۱۳۹۶ برای دریافت عوارض خروج نباید حساب شود، اما مشخص نشده آن‌هایی که در نخستین روزهای ماه فروردین‌ماه سال ۹۷ با عوارض ۷۵ هزار تومان از کشور خارج شده‌اند، اکنون باید ۲۲۰ هزار تومان پرداخت کنند یا ۳۳۰ هزار تومان. این نقطه ابهام، برخی مسافران با شرایط مشابه را هنگام خروج از کشور به دردسر انداخته و به ناچار هزینه مازادی را با عنوان دومین سفر، در فرودگاه پرداخته‌اند.

این پرسش نیز مطرح است که تکلیف سفرهای چهارم به بعد و یا سال آینده چه خواهد شد که اطلاعیه سازمان امور مالیاتی مشخص کرده، همان هزینه «سفر سوم» برای این سفرها (حج و سایر مقاصد) نیز محاسبه خواهد شد و از آن‌جا که این مصوبه برای سال ۹۷ صادر شده باید برای سال ۹۸ منتظر تصمیم دولت برای تداوم این جریان و یا تغییر در آن بود.

برخی بر این باورند که با تعویض گذرنامه، تعداد سفرها صفر خواهد شد و می‌توانند هزینه سفر اول را پرداخت کنند، ‌ این درحالی است خروج از کشور در سیستم یکپارچه گمرک ثبت می‌شود و با تعویض پاسپورت تغییری در تعداد سفرها ایجاد نخواهد شد.