سطح مراتع کشور چقدر است؟

یکی از منابع مهم تجدیدپذیر کشور که نقش اساسی در حفظ و پایداری محیط زیست کشور ایفا می‌کند، مراتع کشور است. این منابع نقش اساسی در حفظ منابع آب و خاک کشور دارند. برای وسعت مراتع کشور ارقام مختلفی ارائه شده است. تا چندی قبل (سال ۱۳۸۳) وسعت مراتع کشور ۹۰ میلیون هکتار عنوان می‌شد اما آخرین برآوردها وسعت مراتع کشور را حدود ۸۴.۷ میلیون هکتار اعلام کرده است که حدود ۵۲ درصد مساحت کشور را شامل می شود.

سالانه حدود ۱۰.۷ میلیون تن علوفه تولید می‌شود

این مراتع بخش مهمی از پوشش گیاهی هستند و از بین بردن آنها منجر به فرسایش خاک می‌شود. این منابع تجدیدپذیر نیز نقش مهمی در حفظ منابع آب و خاک و تامین معیشت جوامع روستایی کشور ایفا می‌کنند. برآوردها نشان می‌دهد که سالانه حدود ۱۰.۷ میلیون تن علوفه در شرایط بارش‌های نرمال در مراتع کشور تولید می‌شود. علاوه بر آن مراتع کشور محل تولید طیف گسترده‌ای از گیاهان دارویی و صنعتی است که ارزش بازاری آنها حدود دو میلیارد دلار در سال برآورد می‌شود.

فرسایش مراتع بر اثر چرای بی‌رویه دام

متاسفانه در خلال سال‌های گذشته به دلیل چرای بی‌رویه بسیاری از مراتع کشور به شدت در معرض فرسایش خاک قرار گرفته‌اند. بر اساس آخرین آمار معاون امور دام وزارت جهاد کشاورزی، جمعیت دامی کشور حدود ۱۲۴ میلیون واحد دامی است که حدود ۸۳ میلیون واحد دامی آن وابسته به مراتع کشور است. این مراتع تنها می‌توانند خوراک حدود ۳۷ میلیون واحد دامی را در مدت ۷ ماه یا ۲۴.۶ میلیون واحد دامی را در مدت یک سال تامین کند، در حالی که در حال حاضر حدود ۲.۲ برابر بیش از ظرفیت مجاز از مراتع کشور بهره‌برداری می‌شود و معیشت حدود ۹۱۶ هزار خانوار روستایی و عشایری به بهره‌برداری از مراتع وابسته است. به این ترتیب عدم تعادل بین شمار دام و ظرفیت تحمل مراتع کشور باعث تخریب بسیاری از مراتع کشور و به دنبال آن فرسایش شدید خاک در کشور شده است.

 فرسایش خاک در کشور

بر اساس برآوردهای انجام شده، فرسایش خاک کشور در سال ۱۳۵۵ معادل یک میلیارد تن بود که در سال ۱۳۷۵ این رقم معادل ۲.۵ میلیارد تن اعلام شد البته آمارهای غیررسمی از رقم ۵ میلیارد تن فرسایش خاک در سال‌های اخیر حکایت دارد، در حالی‌که کل فرسایش خاک در سطح جهان حدود ۷۵ میلیارد تن است. به این ترتیب فرسایش خاک در ایران حدود ۶.۶ درصد میانگین جهانی را شامل می‌شود که در مقایسه با متوسط فرسایش خاک در جهان رقم بالایی است.

میزان فرسایش خاک در ایران به رقم نگران کننده‌ای رسیده است

بر اساس کتاب تحولات جمعیت در ایران، میزان فرسایش خاک در هر هکتار در ایران در مقایسه با متوسط جهانی نیز بسیار زیاد است و در برخی منابع این رقم ۱۶.۷ تن در هکتار (با فرض فرسایش دو میلیارد متر مکعب) ذکر شده است، در حالی که متوسط جهانی فرسایش خاک حدود ۵ تا ۶ تن در هکتار و متوسط اروپا، ۰.۸۴، استرالیا ۲.۷۳، آمریکای شمالی ۴.۹۱ و آسیا ۶.۱ تن در هکتار است. به این ترتیب مشاهده می‌شود که میزان فرسایش خاک در ایران به رقم نگران کننده‌ای رسیده است. بنابراین ضرورت اتخاذ تدابیر لازم در این زمینه برای معکوس کردن فرآیند تخریب مراتع و فرسایش خاک بسیار حائز اهمیت است.