علم و دانش را نباید بین جناح ها تقسیم کنیم

حجت الاسلام و المسلمین دکتر حسن روحانی روز دوشنبه در آیین پایانی سی و سومین جشنواره بین المللی خوارزمی و تقدیر از برگزیدگان این جشنواره ، با بیان اینکه دانشگاه ها باید فضای علم باشند و آنها را هم دوقطبی نکنند، گفت: علم و دانش را نباید بین جناح ها تقسیم کنیم.

وی تصریح کرد: هرچیزی را در جامعه دو قطبی نکنید، قطب بندی، حزب و جناح جای خودش را دارد.

متن سخنان دکتر روحانی به این شرح است:

بسم الله الرحمن الرحیم

الحمدلله رب العالمین و صلی الله علی سیدنا و نبینا محمد و آله الطاهرین و صحبه المنتجبین

بسیار خوشحالم که در این ایام بسیار فرخنده سالگرد پیروزی انقلاب اسلامی و فضای آمادگی مردم برای حضور پای صندوق آراء شاهد این جشنواره مهم علمی هستیم. برای ما افتخار است که در جامعه امروز عالمان، اندیشمندان و فرهیختگان مسیر علم و دانش را به پیش می‌برند. همه ارزش انسان این است که در نقطه‌ای که قرار گرفته است، حرکت و تلاش کرده و شرایط نو را به نسل بعد واگذار می‌کند.

آنچه گذشتگان برای ما انجام دادند، حاصل تلاش و کوشش قرن‌ها یا هزاران سال در طول تاریخ بشر بوده است وآنچه که امروز به عنوان علم و دانش، علوم پایه و علوم مختلف شاهد آن هستیم، حاصل تلاش و کوشش قرن‌ها و سالیان متمادی از سوی اندیشمندان و دانشمندان است.

در واقع در هر نسلی چند آجری را بر این بنای رفیع می‌گذاریم، نسل‌های بعد دو مرتبه اقدامات جدید را انجام می‌دهند. هم برای ما افتخار است که دانشمندان جامعه امروز و جامعه بشری در تلاش‌اند و هم برای عزیزانی که امروز برنده این جایزه شدند، افتخار است که توانستند در رقابت علم و  دانش، گامی را فراتر بگذارند.

 برای اینکه ما در یک جامعه‌ای بتوانیم در مسیر رشد علمی قرار بگیریم که شاید تعبیر کنیم اگر اخلاق و معنویت را هم به یک معنایی داخل علم و دانش بگذاریم، همه چیز از علم و دانش سرچشمه می‌گیرد. علم و دانش است که رفاه، زندگی و سبک زندگی انسان را عوض می‌کند . اگر هنر را به یک معنا در داخل علم و دانش تعریف کنیم و مادر فناوری را هم علم و دانش و پژوهش بدانیم در واقع بزرگترین امتیاز انسان آن است که می‌فهمد، عالم می‌شود و می‌تواند عالمی را تربیت کند؛ یعنی تعلم می‌گیرد و تعلیم می‌دهد.

این تعلم و تعلیم اساس پیشرفت بشر و حرکت انسان به سوی کمال است. اگر بخواهیم این جو را بوجود بیاوریم که جوان‌های ما مشتاق تحقیق، علم و پژوهش و فعالیت در فناوری‌های نو بشوند، باید فضا را فضای مناسبی قرار بدهیم. یعنی آن اکوسیستم لازم و آن زیست بوم لازم را بوجود آوریم.

پیغمبر اسلام(ص) همین کار را انجام داد آن وقت که پیغمبر به رسالت مبعوث شد، علم، اساساً امتیاز نبود، خواندن و نوشتن اساساً امتیاز نبود هیچ‌کس را با علم تجلیل نمی‌کردند و نمی‌گفتند این آقا عالم است، کتاب‌های فراوانی را خوانده است و در فلان دانش تخصص دارد. اگر افتخاری بود اول به قبیله، به خون، و به نژاد بود و بعد هم به شمشیرزنی و فتوحات جنگی بود.

خواندن، نوشتن،‌ علم، دانش و مکتب، مرکز تعلیم و مکتب‌خانه‌ و مدرسه‌ای وجود نداشت و به عکس بعضی‌ها علم و دانش را جزو خدمات رده پایین می‌دانستند؛ یعنی رئیس یک طایفه برای اینکه متنی بنویسد، یک فردی را می‌آورد که برایش کتابت کند به عنوان یک مستخدمی که کار را برای خودش ننگ و عار می‌دانست؛ که مطلبی را بنویسد؛ ندانستن، ننوشتن و نخواندن امتیاز بود، نه خواندن و نوشتن.

عجیب این است در چنین فضایی قرآن با خواندن و نوشتن این کتاب را آغاز می‌کند؛ «اقْرَأ بِاسمِ رَبِّکَ الَّذِی خَلَق؛ خَلَقَ الْإِنسَانَ مِن عَلَق؛ اقْرَا وَ رَبکَ الْأَکرَم؛ الَّذِی عَلَّمَ بِالْقَلَم» یعنی هم قلم، هم نوشتن، هم قرائت و هم خواندن جزو اولین آیاتی است که قرآن مجید با این آیات سرآغاز و شروع می‌شود؛ و لذا در جامعه پیامبر(ص) در مسجد یاد دادن و یاد گرفتن برتر از نماز شد.

فکر می‌کنیم در مسجد بالاترین کار نماز است؛ البته مسجد را برای سجده و نماز درست می‌کنند و در آنجا ما نماز را به پا می‌داریم، اما روایات ما می‌گوید، فراگرفتن علم و دانش و اینکه افراد را تعلیم دهیم، گاهی از سال‌ها عبادت بالاتر است؛ آن روایتی که پیامبر(ص) به ابوذر می‌گوید یک ساعت در علم و دانش فهمیدن و فهماندن قرار گرفتن از سال‌ها عبادت برتر و بالاتر است؛ پس در همان مسجدی که نماز می‌خواندند یک ارزش بزرگ این بود که می‌آموختند و یاد می‌دادند؛ مسجد مدرسه هم بود؛ محل تعلیم و تربیت هم بود؛ گر چه محل مشورت‌های اجتماعی و ساماندهی مسایل اجتماعی و سیاسی هم بود.

پیامبر(ص) این فضا را بوجود آورد؛ آنچنان آن فضا به پیش رفت که شما می‌بینید در همان قرون اولیه در زمان امام باقر(ع) و امام صادق(ع)؛ اینکه می‌گویند امام صادق(ع) 4 هزار شاگرد داشت، ممکن است این 4 هزار شاگرد در یک لحظه نبوده در چند سال 4 هزار شاگرد بوده است، اما اینکه در یک مقطعی در مدینه کوچک 4 هزار نفر در مکتب یک عالم بزرگ و اندیشمند مثل امام صادق(ع) درس بیاموزد، شما می‌بینید اکوسیستم چگونه عوض شده است.

یعنی جامعه عربی که نه دنبال علم بود، نه دنبال دانش بود و نه علم و دانش ارزشی داشت؛ بزرگترین کار این شد که مردم بروند، یاد بگیرند، بیاموزند و تجربه کنند و اینکه اسلام برای علم، مرز نشناخت بسیار مهم است.

آن زمانی که مسأله قومیت آنقدر مهم بود که به یک عرب اگر می‌گفتند تو برو یک جایی که عرب نیست یک چیزی بیاموز؛ اصلاً زیر بار این حرف نمی‌رفت. قرآن می‌گوید اگر این کتاب به زبان عربی نبود، این عرب‌های جامعه آن روز به هیچ عنوان ایمان نمی‌آوردند؛ یعنی اینقدر برایشان مسأله قومیت و عربیت مهم بود.

حالا در همین جامعه، که این مسأله برایشان این همه مهم است؛ پیامبر(ص) می‌گوید هر کجای دنیا بود بروید علم بیاموزید «ولو بالصین» حالا به چین هم اگر است، در خاور دور هم است، بروید و علم را بیاموزید؛ یعنی مرز را شکاند و آنجا گفت که هیچ عزتی بالاتر از یاد دادن و یادگرفتن نیست و هیچ ذلتی بالاتر از ندانستن نیست؛ این فضا را پیامبر(ص) عوض کرد و به همین دلیل علم و دانش در مسیر پیشرفت قرار گرفت.

امروز یکی از افتخارات در جامعه ایران و در جامعه بعد از انقلاب‌مان، آمار علم و دانش است؛ یعنی اگر مقایسه کنیم با 41 سال پیش می‌بینیم پیشرفت جامعه از لحاظ تعداد دانش‌آموز، دانشجو،‌مراکز پژوهشی و علمی، مراکز فناوری، پردیس‌ها، پارک‌های علم و فناوری، مداوم در حال سرعت یافتن است.

در طول این مدت مشاهده می‌کنیم که ایران در مسیر رشد و علم و دانش حرکت قابل قبولی را پیدا کرده است، همه آمار و ارقام نشان می‌دهد که وضع ما امسال از 2 سال و 4 سال پیش بهتر است.

وزیر محترم علوم آقای دکتر غلامی آماری اوایل بهمن امسال نامه‌ای فرستاده بود و گزارشی داده بود و قسمت کمی از این گزارش را برای شما می‌خوانم ببینید که در آمار و ارقام واقعیت حرکت ما در مسیر پیشرفت و تعالی است.