بایدن برجام را به موضوع موشکی پیوند می‌زند

اظهارات جو بایدن، رئیس ‌جمهور منتخب ایالات متحده در جریان مناظره ریاست‌ جمهوری، در رابطه با سرنوشت صنعت نفت آمریکا موجب برانگیخته شدن بحث های زیادی شده است.  

 موسسه تحقیقاتی فیچ چندی پیش اعلام کرد که پیروزی جو بایدن در انتخابات آمریکا و سیاست گذاری او در جهت کاهش مصرف سوخت ‌های فسیلی و فاصله گرفتن آمریکا از این سوخت ها، تاثیر ناخوشایندی بر صنعت نفت و گاز این کشور خواهد گذاشت.

در گزارش فیچ آمده است که بایدن معتقد است که تغییرات آب و هوایی یک تهدید خطرناک برای کره زمین است و گذر از سوخت ‌های فسیلی و حرکت به سوی انرژی ‌های پاک می ‌تواند یک فرصت اقتصادی جدید برای آمریکا باشد. فیچ همچنین معتقد است که اگرچه دموکرات‌ ها پیروز نبرد صندلی ریاست جمهوری شده اند، اما به دلیل آن که احتمال دارد کنترل مجلس سنا در دست جمهوری‌ خواهان باشد و با توجه به حمایت این حزب از صنایع نفت و گاز آمریکا، ممکن است بایدن نتواند سیاست خود در حوزه انرژی را به راحتی پیش ببرد.

در همین راستا و بر اساس اهمیت حوزه انرژی برای امریکا، خبرنگار بازار گفتگویی با دکتر «سارا وخشوری» در رابطه با تاثیر پیروزی جو بایدن بر صنعت نفت و گاز امریکا ترتیب داده است.  

دکتر «سارا وخشوری» استاد امنیت انرژی و مطالعات خاورمیانه در موسسه سیاست جهانی، بنیانگذار و نماینده شرکت بین المللی «اس وی بی»، یک شرکت مشاور استراتژیک انرژی مستقر در واشینگتن دی سی و دبی است. او دارای دو دهه تجربه کاری در صنعت انرژی با تجربه غنی در مطالعات بازار جهانی انرژی، امنیت انرژی و ریسک ژئوپلیتیک و همچنین مشاور استراتژیکی انرژی برای بانک های سرمایه گذاری، موسسات مالی، شرکت های حقوقی و شرکت های بین المللی در بازارهای انرژی، تجارت و قیمت گذاری، ژئوپلیتیک انرژی و الگوهای سرمایه گذاری می باشد.

 از وی مقالات متعددی در نشریات اکونومیست، مطالعات اقتصادی خاورمیانه و مجلات نفت و گاز منتشر شده است. همچنین وی مقالاتی در کنفرانس های خاورمیانه و کنگره های جهانی ال ان جی و دیگر کنفرانس های بین المللی گاز و انرژی ارائه داده است. او همچنین دارای کتابی با عنوان «بازاریابی و فروش نفت خام صادراتی ایران از زمان انقلاب اسلامی» می باشد و در تهیه گزارشات انرژی شامل «چشم انداز جهانی انرژی ۲۰۱۸»، که توسط آژانس بین المللی انرژی منتشر شده،  همکاری داشته و با اتاق فکر و آژانس های بین الملی انرژی و ارزیابی اثرات زیست محیطی همکاری می نماید.

«وخشوری» دارای دکترای امنیت انرژی و مطالعات خاورمیانه و کارشناسی ارشد در مدیریت بازرگانی و همچنین کارشناسی ارشد روابط بین الملل است. او در زمینه مطالعه و پیش بینی بازارهای انرژی، طراحی استراتژیهای انرژی، طراحی و اجرای برنامه امنیت انرژی، مدیریت عرضه و تقاضای انرژی، دیپلماسی انرژی و امنیت ملی به کشورها و شرکتهای انرژی مختلفی مشاوره داده و در کنفرانسهای بین المللی زیادی در زمینه ژئوپلیتیک، امنیت و بازار انرژی در دانشگاههای هاروارد، پرینستون، دوک، کلمبیا و غیره سخنرانی کرده است. علاوه بر آن، نظرات و دیدگاههای تخصصی او در رسانه های بین المللی مانند بلومبرگ، بی بی سی، سی ان بی سی، فایننشال تایمز، پلاتس، لوموند، وال استریت ژورنال، آرگوس و اکونومیست نقل قول و درج شده است.  وی هم اکنون عضو کارگروه امنیت انرژی دولت قبرس، نهادی که زیر نظر رئیس جمهور این کشور مشغول به طراحی استراتژی امنیت انرژی این کشور می باشد، نیز است.

مشروح مصاحبه در ادامه آمده است:

* به اعتقاد برخی حضور بایدن در کاخ سفید می‌تواند تغییرات جدی در سیاست‌های نفتی و گازی آمریکا ایجاد کند. یکی از دلایل این موضوع تمرکز او بر انرژی های تجدیدپذیر و کاستن از انرژی های فسیلی و بازگشت به توافق آب و هوایی پاریس است. ارزیابی شما چیست؟
به طور سنتی دموکراتها از رشد و توسعه انرژی های تجدیدپذیر حمایت می کنند. این موضوع به دلیل منافع ایالتها و لابی های طرفدار دموکراتها است. بیشتر تولید نفت امریکا در ایالتهای جمهوری خواه است و بیشتر شرکتهای توسعه تکنولوژی و مخصوصا در زمینه انرژی های نو در ایالتهای دموکرات.

ضمنا لابی های شرکتهای تولید کننده و صادر کننده گاز مایع (ال ان جی) هم، در این انتخابات طرفدار جو بایدن بودند. به دلیل اینکه قرارداد آب و هوایی پاریس و سیاست «کربن صفر»، مصرف و تقاضای نفت خام را هدف قرار می دهد و با گذاشتن مالیات بر کربن و بالا بردن هزینه تولید و پالایش و مصرف نفت خام از یک طرف و سیاستهای تشویقی برای مصرف گاز و انرژی های تجدید پذیر، موجب کاهش تقاضا برای نفت و افزایش سهم بازار و تقاضا برای گاز و انرژی های تجدیدپذیر می شود.  

بنابراین حضور جو بایدن، تاثیر مهمی بر این موضوع خواهد گذاشت، زیرا او احتمالا در اولین روز کاری خود، امریکا را مجددا به قرارداد پاریس بر می گرداند.

بایدن همچنان محدودیت هایی را در جهت انجام حفاری های جدید در زمینهای فدرال برای تولید کنندگان نفت و گاز امریکا قرار خواهد داد. نکته مهم این است که بیشتر تولید نفت و گاز در امریکا از زمینهایی با مالکیت خصوصی است و نه زمینهای فدرال.

بیشتر تولید نفت و گاز در امریکا از زمینهایی با مالکیت خصوصی است و نه زمینهای فدرال

اما سیاستهای دیگر بایدن، مانند جمع آوری گاز متان، موجب افزایش هزینه های بالای زمین تولید نفت در امریکا می شود، یعنی هنگامی که نفت بر روی زمین رسید، به دلیل عملیات مربوط به رساندن نفت به استانداردهای جدید محیط زیستی، هزینه های جدیدی متوجه تولید کنندگان آمریکایی می شود و از طرف دیگر بانکها و سرمایه گذاران در شرایط کنونی بازار نفت و قیمتها، رغبت کمتری به سرمایه گذاری در نفت و مخصوصا نفت پرهزینه امریکا خواهند داشت و بیشتر به سمت سرمایه گذاری روی گاز و انرژی های تجدید پذیر خواهند رفت.

بانکها و سرمایه گذاران در شرایط کنونی بازار نفت و قیمتها، رغبت کمتری به سرمایه گذاری در نفت و مخصوصا نفت پر هزینه امریکا خواهند داشت و بیشتر به سمت سرمایه گذاری روی گاز و انرژی های تجدید پذیر خواهند رفت

برخی فکر می کنند که این مسئله به نفع تولید کنندگان سنتی نفت است، زیرا موجب کاهش تولید نفت امریکا می شود. اما باید توجه داشت که سیاستهای بایدن بیش از اینکه به تولید نفت امریکا آسیب بزند، تقاضای نفت را هدف قرار می دهد. ضمنا در کنگره امریکا قوانین مربوط به تجارت کربن و مالیات بر کربن در حال بررسی است و هر دو حزب مدتها است که روی آن کار می کنند. این کارگروه که هر دو حزب در آن فعال هستند، مشغول نوشتن قوانینی هستند که به موجب آن تقاضا برای نفت های سنگین یا به اصطلاح سیاه، خیلی سریع تر به پیک خود خواهد رسید تا نفت های سبک یا سفید که عمده تولید امریکا است. این مسئله به این دلیل است که نفت های سبک و فوق سبک که امریکا تولید کننده بزرگ آن است، نسبت به نفتهای سنگین آلاینده کربن کمتری دارند.

باید توجه داشت که سیاستهای بایدن بیش از اینکه به تولید نفت امریکا آسیب بزند، تقاضای نفت را هدف قرار می دهد

نمونه این قوانین، قانون مربوط به سوخت کشتی ها بود که در زمان باراک اوباما اعلام و از اول سال ٢٠٢٠ اجرائی شده به نحوی که سوخت کشتی ها به سمت استفاده از سوختهای تمیزتر و حتی گاز مایع در آینده نزدیک سوق داده شدند.

* بنا به آنچه بایدن تاکنون اظهار کرده سیاست‌های وی شبیه به دولت اوباما خواهد بود که احتمالا به معنی بازگشت ایران و ونزوئلا به عنوان دو عضو اوپک و خروج از تحریم‌های آمریکاست. البته این به شرطی است که مسیر برای خروج بحران بین آمریکا و این دو کشور ترسیم شوند. به نظر شما با ورود ایران و ونزوئلا به بازار نفت آیا شاهد افت قیمتها خواهیم بود؟
واکنش قیمتها به بازگشت نفت ایران و ونزوئلا به بازار بستگی به مؤلفه های گوناگونی دارد. مهمترین آنها زمان و حجم نفت وارد شده به بازار است یعنی اینکه چه مقدار نفت جدید به بازار وارد می شود.

مؤلفه بعدی، شرایط بازار در زمان ورود نفت جدید به بازار است. اگر واکسن کرونا همزمان یا پیش از ورود نفت ایران و ونزوئلا به بازار بیاید، تاثیر مثبت آن بر بازار نگرانی بازار را از افزایش عرضه کاهش می دهد.  

سوم، واکنش اوپک است که آیا حاضر خواهد شد برای این دو عضو قدیمی اش جا باز کند و تولید خود را همگام و همزمان با ورود این نفتها کاهش دهد یا خیر.  

و در آخر، عامل ژئوپلتیک بر قیمتها اثر گذار است. بر اساس نظر افراد نزدیک به جو بایدن، دولت او به شرطی اجازه ورود نفت ایران را به بازار می دهد که ایران حاضر شود یک سری محدودیت هایی را علیه برنامه موشکی خود بپذیرد، در غیر این صورت تحریم ها به طور کلی برداشته نشده و امکان افزایش تنش بین ایران و امریکا و متحدانش وجود دارد.

ضمنا عربستان و اسرائیل به صورت مستقیم و غیر مستقیم در روند این مذاکرات تاثیر خواهند گذاشت که این موضوع خودش موجب افزایش احتمال تنش ها در منطقه می شود.

 علاوه بر تاثیر مولفه های زمان و حجم نفت وارد شده ایران و ونزوئلا به بازار و واکنش اوپک پلاس به ورود نفت آنها بر قیمتها، اگر واکسن کرونا همزمان یا پیش از ورود نفت این دو کشور به بازار وارد شود، تاثیر مثبت آن نگرانی بازار را از افزایش عرضه کاهش می دهد 

به طور دقیق این مسئله بدان معناست که دولت بایدن اعلام می کند که امریکا به برجام بر می گردد و یک توافق اولیه مبنی بر برداشته شدن برخی تحریمها علیه ایران امضا می کند تا ایران را تشویق به بازگشت به میز مذاکره کند.

اما توافق نهایی و برداشته شدن تمامی تحریم ها به سطح سال ٢٠١٦، فقط در صورت توافق بر سر ایجاد محدودیتهایی علیه برنامه موشکی ایران خواهد بود. در غیر اینصورت امریکا موضع سختی علیه ایران خواهد گرفت. مخصوصا که به دلیل انقضای تحریم تسلیحاتی سازمان ملل علیه ایران، این کشور مجاز به صادرات تسلیحات نظامی از جمله موشک است که به طور مستقیم در تقابل با منافع ملی امریکا و متحدانش است.

* یکی از کمبودهای دولت بایدن نسبت به ترامپ این است که آنگونه که جمهوریخواهان رابطه نزدیکی با عربستان داشتند به خصوص در حوزه نفتی، دموکرات‌ها احتمالا نخواهند داشت. ترامپ توانسته بود روابط خوبی را به خصوص با «محمد بن سلمان» ولیعهد سعودی که در عمل پادشاه این کشور است و امور را به دست گرفته ایجاد کند. عربستان تأثیرگذارترین کشور در اوپک است و عدم وجود رابطه خیلی نزدیک بین بایدن و سعودی‌ها بدان معناست که احتمالاً آن گونه که تا پیش از این آمریکا بر سیاست‌های اوپک اثرگذار بود، دیگر نتواند بر این گروه نفتی تأثیرگذار باشد. ارزیابی شما چیست؟
این نکته بسیار مهم نباید فراموش شود که رابطه امریکا، هر دو حزب دموکرات و جمهوری خواه و حتی کمپین جو بایدن، با عربستان، رابطه نزدیکی است. بلافاصله بعد از انتخاب بایدن، وزیر نفت عربستان در مورد سیاست های کشورش در مورد مسائل محیط زیستی و آب و هوایی صحبت کرد.

توجه داشته باشید که شرکت آرامکو در ابتدا توسط امریکایی های تاسیس شده و از آن زمان تا کنون رابطه تجاری، سرمایه گذاری و پژوهشی خیلی نزدیکی بین صنعت نفت دو کشور وجود دارد. حتی امارات به تازگی اعلام کرد که مدیرعامل شرکت ملی نفت ابوظبی به عنوان نماینده مخصوص این کشور در مورد مسائل تغییرات اقلیمی انتخاب شده است.  

به نظر شما این امر بیانگر چیست؟ عربستان و امارات درک روشن و صحیحی از تغییر سیاست و دیپلماسی انرژی امریکا از نفت در زمان دونالد ترامپ به مسائل محیط زیستی در زمان بایدن دارند، یعنی به سرعت متوجه شدند که دولت بایدن برخلاف دولت ترامپ به سیاست گذاری های نفتی و بازار نفت و اوپک و قیمتهای نفت توجهی ندارد.

عربستان و امارات درک روشن و صحیحی از تغییر سیاست و دیپلماسی انرژی امریکا از نفت در زمان دونالد ترامپ به مسائل محیط زیستی در زمان بایدن دارند، یعنی به سرعت متوجه شدند که دولت بایدن برخلاف دولت ترامپ به سیاست گذاری های نفتی و بازار نفت و اوپک و قیمتهای نفت توجهی ندارد

برعکس دیپلماسی نفتی امریکا صرفا بر مسائل محیط زیستی و توسعه انرژی های تجدید پذیر و گاز و در کل سیاست «کربن صفر» تمرکز خواهد داشت. بنابراین در حوزه انرژی و دیپلماسی انرژی، عربستان و امارات همچنان رابطه مثبت و فعالی با دولت بایدن خواهند داشت.

این موضوع بدین معنی است که عربستان می داند که اگر حتی اوپک پلاس منحل شود و قیمتهای نفت به ٢٠ دلار یا کمتر سقوط کند، برای دولت بایدن اهمیتی ندارد. اما در چنین شرایطی عربستان ممکن است با لابی های تولید کننده نفت امریکا و نمایندگان جمهوری خواه امریکا درجهت حفظ و حمایت منافع خود وارد مذاکره شود و همچنان برای مدیریت بازار و قیمتها تلاش کنند.

البته می توان سناریویی را هم متصور شد که عربستان سیاستهای کربن صفر و برگشت به برجام دولت بایدن را به طور کامل خلاف منافع خود دیده و صرفا بر اساس منافع اقتصادی خود و افزایش سهم بازارش تلاش کند و نه در جهت مدیریت بازار و قیمتها.

در این شرایط نقش روسیه و چین هم بسیار تعیین کننده خواهند بود، زیرا بایدن در کاخ سفید و سیاست بازگشت به برجام موجب نزدیکی بیشتر عربستان به روسیه و چین خواهد شد.

* در حالی که ترامپ همواره به دنبال افزایش حداکثری تولید نفت و گاز در آمریکا بود، بایدن اعلام کرده است که قصد دارد صدور مجوز برای حفاری‌های جدید در مناطق و آبهای فدرال این کشور را با هدف مقابله با تغییرات آب و هوایی ممنوع کند. آمریکا در سال ۲۰۱۹ روزانه ۳ میلیون بشکه نفت از مناطق و آبهای فدرال خود برداشت کرده و میزان گاز برداشتی از این حوزه ها معادل روزانه ۱۳.۲ میلیارد مترمکعب بوده است. این میزان تولید نفت از نواحی فدرال معادل یک چهارم تولید نفت و یک هشتم تولید گاز آمریکا است. بنا به آنچه بایدن گفته طی حدود چند سال تولید نفت و گاز از این مناطق متوقف خواهد شد. این مسئله همچنین می‌تواند بر درآمد دولت فدرال از محل تولید نفت و گاز که در سال ۲۰۱۹، ۱۲ میلیارد دلار بود اثرگذار باشد. این موضوع چه تأثیری بر تولید انرژی آمریکا خواهد داشت؟
پاسخ سوال شما در همین آمار و ارقامی است که خودتان هم اشاره کردید. بحث خودکفایی امریکا در زمینه تولید انرژی مورد نیازش و نیز صادرات امریکا که عامل مهمی در دیپلماسی و سیاست خارجی امریکا بوده است، برای این کشور اهمیت استراتژیک داشته و بخشی از منافع ملی این کشور است.

امنیت انرژی امریکا و متحدانش رابطه مستقیم با تولید و صادرات نفت و گازش دارد، بنابراین، نه بایدن و نه هیچ رییس جمهور دیگری این توان را از کشورش نخواهد گرفت. سیاستهای بایدن، در داخل موجب پیشرفت بیشتر تکنولوژی ها برای کاهش آلاینده ها، بهینه تر شدن پروسه تولید نفت و گاز و در بلند مدت موجب کاهش هزینه تولید از طریق پیشرفتهای تکنولوژی خواهد شد.

در واقع دولت او شرکتها را وادار خواهد کرد که برای بقای خود و کاهش هزینه های تولیدی خود، با سرمایه گذاری در توسعه تکنولوژیهای جدید، هزینه تولید و آلاینده های خود را کاهش دهند. در این بین، شرکتها و تولیدکنندگان کوچکتر ممکن است از پا در بیایند، اما تولیدکنندگان بزرگتر آنها را تصاحب کرده و به این ترتیب صنعت نفت شیل در امریکا منسجم تر و بهینه تر خواهد شد. در نهایت با اینکه سیاست انرژی بایدن موجب می شود که «رشد» تولید نفت امریکا متوقف شود، اما تولید نفت امریکا در میان مدت و دراز مدت در همین حدود که همچنان قابل توجه است، اما با هزینه کمتر و مقاومت و ماندگاری بیشتر تولید می شود.

با اینکه سیاست انرژی بایدن موجب می شود که «رشد» تولید نفت امریکا متوقف شود، اما تولید نفت امریکا در میان مدت و دراز مدت در همین حدود که همچنان قابل توجه است، اما با هزینه کمتر و مقاومت و ماندگاری بیشتر تولید می شود

ضمنا تولید کنندگان نفت شیل تشویق می شوند که برای تنوع بخشی به سبد سرمایه و تولید خود و رهایی از محدودیتهای حفاری در امریکا، حضور فعالتری در عرصه بالادستی نفت و گاز، مخصوصا از منابع شیل در دنیا، داشته باشند.

 از طرف دیگر دولت بایدن و کنگره امریکا با تصویب قوانین آب و هوایی، رقبای نفتی و تولید کنندگان نفت ارزان را به حاشیه بوده و برای نفت سبک خود و مخصوصا گاز امریکا، و البته تکنولوژیهای انرژی های تجدیدپذیر خود، سهم بازار جدیدی در دنیا کسب خواهد کرد.  

سیاست های بایدن دنیا را به سمتی هدایت خواهد کرد که در جهت کاهش تولید کربن، نفت ارزان را با انرژی های تجدید پذیر و مخصوصا با گاز جایگزین کنند که در نهایت این مسئله به افزایش تقاضا و قیمتهای جهانی گاز منجر شده و در مجموع به نفع تولید کنندگان امریکاست

بنابراین، نباید فراموش کرد که مازاد عرضه در بازار گاز و ال ان جی خیلی بیشتر و رقابت در بازار بین المللی گاز شدیدتر از بازار نفت است.

دوری امریکا به بازارهای مصرف، هزینه و قیمت گاز این کشور را نسبت به قیمتهای گاز رقبای دیگر افزایش می دهد. بنابراین سیاست های بایدن دنیا را به سمتی هدایت خواهد کرد که در جهت کاهش تولید کربن، نفت ارزان را با انرژی های تجدید پذیر و مخصوصا با گاز جایگزین کنند. در نهایت این مسئله به افزایش تقاضا و قیمتهای جهانی گاز منجر شده و در مجموع به نفع تولید کنندگان امریکاست.