از سه‌گانه جهانی «قلعه اربیل»، «کتیبه بیستون» و «هورامان» تا پاسداشت زبان‌ و زنان، محیط زیست و توسعه ارتباطات میان دانایان

«عباس غزالی»، شخصیت برجسته، فعال فرهنگی و از نمایندگان پیشین پارلمان اقلیم کُردستان عراق، در کنفرانس بین‌المللی «هورامان؛ ثبت جهانی و فرهنگ و توسعه پایدار» در دانشگاه رازی کرمانشاه، گفت: از اربیل آمده‌ام تا بگویم «ارگ اربیل»، «کتیبه بیستون» و «هورامان» سه افتخار بزرگ هستند که در یونسکو ثبت جهانی شده‌اند؛ سه مکانی که از هزاران سال پیش تا کنون زندگی در آنها جریان داشته است که این خود نشان از استقامت و حب‌وطن در میان مردمان این سرزمین دارد. 

متن کامل سخنرانی «عباس غزالی» به این شرح است:

ضمن عرض تبریک جهت ثبت افتخارآفرینِ منطقه هورامان در یونسکو به عنوان یک میراث گران‌بهای بشری در جهان، باید قدردان بانیان این کار ارزشمند بود؛ همچنین از مسئولان جمهوری اسلامی ایران و بخصوص دانشگاه رازی و دیگر برگزارکنندگان دغدغه‌مند این همایش، تشکر ویژه دارم، مخصوصا از آنانی که قبلاً در راستای معرفی کردن هورامان به جهان اقدام نمودند تشکر می‌کنم.

امروز من از اربیل آمده‌ام تا بگویم «ارگ اربیل»، «کتیبه بیستون» و «هورامان» سه افتخار بزرگ هستند که در یونسکو ثبت جهانی شده‌اند؛ سه مکانی که از هزاران سال پیش تا کنون زندگی در آنها جریان داشته است که این خود نشان از استقامت و حب‌وطن در میان مردمان این سرزمین دارد. البته باید تأکید کرد ثبت جهانی هورامان تنها افتخاری برای هورامان‌نشینان نیست چرا که معماری خاص هورامان در کنار استقامت و همزیستی انسان با طبیعت از عهد باستان تاکنون و نیز فرهنگ والای مردم آن، به عنوان بخشی از میراث و تمدن بشریت، در این عصر برای همه جهان به عنوان یک الگوی متعالی جای افتخار است.

اما آنچه که در اینجا می‌خواهم با تأکید بیشتری بدان اشاره کنم، اهمیت و ارجحیت‌ فرهنگ است؛ فرهنگی که در عصر جهانی‌شدن، مرزهای سیاسی را با نگاهی فرامرزانه و انسان‌محور و ترقی‌خواهانه در می‌نوردد. در واقع، ترقی فرهنگی به عنوان یک رکن اساسیِ پیشرفت از ملزومات اصلی و مهم «توسعه پایدار» است.

از نگاهی منطقه‌ای نیز باید ازعان داشت که تشعشع توسعه فرهنگیِ هر یک از واحدهای خاورمیانه بازتاب خود را بر دیگر واحدهای منطقه خواهد داشت؛ بخصوص توسعه فرهنگی در منطقه‌ای که حاکی از اشتراکات زیاد فرهنگی و درهم‌تنیدگی بخش‌هایی از ریشه‌های مشترک تاریخی که از اهمیت مضاعفی برخوردار است.

در این میان، بحث توسعه در جوامع ساکن در جغرافیای تمدن نوروز با جهان‌بینی آزاداندیشانه و عدالت‌خواهانه، امید به صلح دائمی و روابط حسنه را برای کشورهای هم‌جوار به ارمغان می‌آورد. چراکه نوروز، به عنوان یک سرمایه مشترک و پرارزش فرهنگی، تاریخی و اجتماعی در منطقه، می‌تواند نماد همکاری، اعتماد، گذشت و محبت برای ایجاد آینده‌ای درخشان ایفا کند.

با این نگاه، توسعه هورامان در مرحله اول تأثیرات مثبتی را بر بخش هورامان واقع در اقلیم کردستان و سپس در مرحله دوم بر تمام زاگروس‌نشینان خواهد داشت. امید است در مراحل بعدی دایره این تأثیر در منطقه وسیع‌تر شود.

با مشاهده اینکه امروزه مردم کرمانشاه، هورامان و اربیل؛ توانسته‌اند میراث تاریخی خود را از تاق‌بستان و هورامانات گرفته تا ارگ اربیل بسان تمدن بشریت در عرصه جهان عرضه کنند، در این عصر وظیفه اصلی ما حفظ این میراث و فرهنگ اصیل است.

اما باید تأکید کنم که حفظ میراث مذکور در سه محور اساسی قابل پیگیری است:

یکم، حمایت از زبان و لهجه‌های متنوع کُردی، از جمله کرمانجی بالا، کرمانجی میانه، کلهوری، لکی و هورامی به عنوان شالوده فرهنگی غنی، که علی‌رغم تکان‌های وحشتناک تاریخی پا برجا و استوار ماندند، باید در جهت تقویت و ترویج آن تلاش شود. بالأخص لهجه غنی و ریشه‌دار هورامی را باید از گزند روزگار حفظ کرد و با ترویج و مکتوب کردنش آن را از خطر انقراض رهانید.

در این رابطه باید گفت که ارتباط میان پیشرفت، زبان و زن پیوندی ناگسستنی است، چرا که مادران به عنوان بهترین معلم بشریت در راستای پیشرفت جامعه، می‌توانند تعلیم نمایند، در این راستا تعلیم به زبان مادری باید در اولویت قرار بگیرد.

دوم، اگر از یک سو در گذشته، زاگرس سرزمین و زبان ما را از خطر اِشغال و اضمحلال حفظ نموده و از سوی دیگر تا به امروز هم منبع سرشاری از اکسیژن بوده، امروزه وظیفه ماست که با آگاهی و اراده قوی، در جهت بقای زندگی، محیط زیست زاگرس را حفظ کنیم و راه نفس را از این زیستگاه غنی و طبیعت بکر، به بهانه‌های مختلف، مسدود نکنیم. در این باره صراحتاً باید تأکید داشت که مُیسر کردن این امر، به ویژه رفع مشکل گرد و غبار و حفظ جنگلها و تنوع زیستی زاگرس، بدون هماهنگی و همکاری ایران و اقیلم کردستان و کشورهای منطقه امری دشوار است.

سوم، لازم است با ارتباط عمیق‌تر میان نخبگان و فضلای اهل دانش و با ایجاد اعتماد و مشارکت فعال فرهنگیان در پی احیای سرمایه اجتماعی و فرهنگی باشیم. چون هرقدر روابط و همکاری‌ها میان نخبگان و افراد اهل دانش و متخصص بیشتر شود، مطمئنا از حجم مشکلات فعلی کاسته خواهد شد.

به امید سربلندی در مقابل نسل‌های آینده. 

همایش بین‌المللی «هورامان؛ ثبت جهانی، فرهنگ و توسعه پایدار» با حضور شخصیت‌های خارجی، مسئولان ایرانی، اساتید دانشگاه، دانشجویان رشته‌های مختلف دانشگاهی، فعالان فرهنگی و اجتماعی و اهالی رسانه در روزهای 25 و 26 تیر ماه جاری (16 و 17 ژوئیه 2022) در سرسرای اجتماعات دانشکده ادبیات دانشگاه رازی کرمانشاه برگزار شد.