ریزش مبادلات و برگشتی اسناد بانکی

چک، سفته و برات از جمله رایج‌ترین اسناد بانکی در گردش هستند. سالانه چندین هزار میلیارد تومان و چندین هزار فقره چک و سفته و برات معامله شده و البته با توجه به شرایطی از جمله عدم تامین منابع برای گیرندگان این اسناد، برگشت می‌خورد.

تازه‌ترین آمار از جریان گردش اسناد بانکی نشان می‌دهد که در فرودین ماه حدود ۱۷۰۰ میلیارد تومان سفته و برات فروش رفته که نسبت به اسفندماه ۶۷.۸ درصد و در مقایسه با فروردین ماه سال قبل ۸.۱ درصد کاهش دارد. از مجموع سفته و برات فروش رفته ۳۰۰ برگ که مبلغ آن به شش میلیارد و ۱۰۰ میلیون تومان می‌رسد برگشت خورده است. تعداد برگشتی های سفته و برات حدود ۵۴.۷ درصد و مبلغ آن تا ۸۸ درصد کاهش دارد.

اما در دیگر مبادلات اسناد بانکی، در فروردین ماه امسال بالغ بر شش میلیون و ۷۰۰ هزار فقره چک به ارزشی معادل ۴۶ هزار و ۶۰۰ میلیارد تومان مبادله شده است. تعداد چک‌های مبادله شده حدود ۳۳.۲ درصد و مبلغ آن تا ۴۶.۸ درصد نسبت به پایان سال قبل کاهش دارد. از چک‌هایی که مبادله می‌شود بخشی وصول و بخشی دیگر برگشت می‌خورد. آمار نشان می‌دهد از چک‌های مبادله شده حدود پنج میلیون و ۸۰۰ هزار فقره وصول شده که این وصولی‌ها نیز حدود ۳۳.۴ درصد نسبت به اسفندماه کاهش دارد. مبلغ چک‌های وصولی به ۳۷ هزار و ۶۰۰ میلیارد تومان می‌رسد که با کاهش ۴۵.۶ درصدی همراه است.

اما برگشتی‌ها که از معضلات سال‌های گذشته چک به شمار می‌رود برای فروردین ماه حدود یک میلیون فقره ثبت شده که نسبت به اسفندماه ۳۱.۹ درصد ریزش دارد. ارزش چک‌های برگشتی به حدود ۹۰۰۰ میلیارد تومان می‌رسد که با کاهش ۵۱.۴ درصدی همراه است. دلیل برگشت خوردن حدود ۹۰۰ هزار فقره از چک های برگشتی که معادل ۸۳۰۰ میلیارد تومان می‌شود را بانک مرکزی کسری یا فقدان موجودی اعلام کرده است.

در سال‌های گذشته برای اصلاح رویه موجود در مبادلات چک و همچنین کاهش چک‌های برگشتی اقداماتی انجام شد، از جمله انتقال مبادلات به سامانه مبادلات الکترونیکی (چکاوک) و یا از سال گذشته رونمایی و راه‌اندازی سامانه یکپارچه سازی چک (صیاد) راه‌اندازی شده است. در سامانه صیاد این امکان برای گیرنده چک وجود دارد که قبل از دریافت آن از صادر کننده، در مورد وی استعلام گرفته و با شناخت بیشتری نسبت به وضعیت صادر کننده چک برای دریافت آن اقدام کند که این عاملی برای کاهش چک‌های برگشتی است.

بعد از این که سامانه صیاد در سال ۱۳۹۶ راه‌اندازی شد قرار براین بود تا در نیمه اردیبهشت ماه سال جاری چک‌های قدیمی کنار رفته و چک‌های جدید که یکسان سازی شده و مولفه‌ها و خصیصه‌های محتوایی و امنیتی مشخص و یکسانی دارند در تمام بانک‌ها در اختیار مشتری قرار گیرد، اما با توجه به حجم بالای چک‌های قدیمی در گردش و این که تمامی بانک‌ها به طور کامل آماده اجرای طرح صیاد نیستند، این زمان تمدید شده و آن طور که مسئولان بانک مرکزی اعلام کرده‌اند تا شهریورماه تقریبا تمامی چک‌ها باید صیاد باشد.