عدم توازن میان نجوم رصدی و نظری

دکتر سعدالله نصیری قیداری در گفت‌وگو با خبرنگار ایسنا، با اشاره به اهمیت علم نجوم افزود: علم نجوم در مقایسه با سایر علوم دارای این ویژگی است که طیف وسیعی از متقاضیان و علاقه‌مندان در مشاغل و تخصص‌های مختلف را به خود جذب می‌کند.

وی امکان رصد آسمان توسط افراد آماتور با استفاده از ابزارهای رصدی ساده و ارزان قیمت را از دیگر مزایای این علم نام برد و یادآور شد: بر خلاف سایر علوم تجربی که برای انجام آزمایشات نیاز به آزمایشگاه‌ها و ابزارهای تخصصی و پیشرفته دارند که بر همگان قابل دسترس نیست، در علم نجوم با استفاده از ابزارهای رصدی معمولی می‌توان اطلاعات ارزشمندی از آسمان دریافت کرد.

به گفته وی این ویژگی موجب شده است که افراد مختلف با استفاده از تلسکوپ‌های کوچک و دوربین‌های دوچشمی موفق به کشف برخی اجرام آسمانی شوند.

نصیری قیداری یکی از راه‌های گسترش تفکر علمی در جامعه را علاقه‌مند کردن مردم به علم نجوم دانست و یادآور شد: آحاد مردم می‌توانند در کنار افراد متخصص و دانشگاهی اقدام به فعالیت در حوزه نجوم آماتوری کنند و این موضوع از دیگر مواردی است که اهمیت این علم را نشان می‌دهد.

دبیر کل کمیسیون ملی یونسکو با اشاره به توسعه این علم در کشور، خاطر نشان کرد: ایران یکی از کشورهای تمدن ساز و مولد علم در مقاطع مختلف تاریخی در دنیا بوده است، به گونه‌ای که دنیا به این باور رسیده است که اجداد ما در حوزه نجوم عملی و نظری گام‌های موثری برداشته‌اند.

وی تاسیس 23 رصدخانه از قرون دوم تا نهم هجری را از جمله اقدامات ایرانیان در حوزه نجوم عملی دانست و اظهار کرد: ایجاد رصدخانه‌های "مراغه"، "سمرقند" و "جندی شاپور" از جمله رصدخانه‌های مهم تاسیس شده از سوی منجمان ایرانی بوده است.

به گفته دبیر کل کمیسیون ملی یونسکو، رصدخانه مراغه یکی از مهمترین مجموعه‌های پژوهشی آن زمان بوده است، به گونه‌ای که برخی از کشورها در ساخت رصدخانه خود از این رصدخانه الگو گرفتند.

نصیری قیداری با تاکید بر اینکه اجداد ما هم در توسعه نجوم رصدی و هم در نجوم نظری نقش بی بدیلی داشتند، خاطر نشان کرد: این امر از دیگر دلایلی است که ایرانیان در حوزه نجوم برای بشریت حرفی برای گفتن دارند.

وی با تاکید بر اینکه بر اساس این دلایل هفته جهانی نجوم همزمان در دنیا، در ایران نیز جدی گرفته می‌شود، ادامه داد: در این هفته علاقه‌مندان به نجوم با ابزارهای رصدی که در اختیار دارند در مدارس، دانشگاه‌ها و یا در فضای باز به رصد آسمان می‌پردازند.

نبود توازن میان نجوم رصدی و نظری در کشور

مجری بخش مکان‌یابی پروژه رصدخانه ملی به بیان وضعیت علم نجوم در کشور  پرداخت و گفت: امروزه ایران در حوزه نجوم نظری، کیهان‌شناسی و اخترفیزیک نظری محققان و اساتید برجسته‌ای دارد که مطالعات و پژوهش‌هایی مطابق با استانداردهای جهانی انجام می‌دهند.

وی با بیان اینکه در مقابل در حوزه نجوم رصدی پیشرفت زیادی نداشته‌ایم، گفت: دلیل آن در اختیار نداشتن تلسکوپ بزرگ است. در حال حاضر بزرگترین تلسکوپ کشور ما با آن سابقه تاریخی دارای قطر نیم متر است و این در حالی است که تلسکوپ‌های کشورهای همسایه از قطر 1.5 متر به بالا است.

نصیری قیداری ادامه داد: در دنیا تلسکوپ‌های 10 متری و 4 تلسکوپ تداخل‌سنجی 8.2 متری محققان را در انجام پروژه‌های نجومی آنها یاری می‌کند و تلسکوپ‌های نیم متری در مقایسه با این تلسکوپ‌ها ابزار پژوهشی محسوب نمی‌شوند.

استاد دانشکده فیزیک دانشگاه شهید بهشتی ایجاد توازن میان نجوم نظری و رصدی کشور را در گرو داشتن تلسکوپ‌های حداقل 3 تا 4 متری دانست و یادآور شد: این همان هدفی است که در اجرای پروژه رصدخانه ملی دنبال می‌شود.

وی قطر تلسکوپ این رصدخانه را 3.4 متری ذکر کرد و گفت: این رصدخانه زیر نظر پژوهشکده نجوم پژوهشگاه دانش‌های بنیادی در حال ساخت است و بخش‌های مختلف این پروژه یا به پایان رسیده و یا در مراحل پایانی است.

این مقام مسوول ابراز امیدواری کرد که در صورت حمایتهای مالی دستگاه‌های ذیربط در حدود سه سال آتی این طرح به بهره‌برداری برسد.

گروه‌های نجومی متعدد مزیت کشور در ترویج نجوم

نصیری قیداری وجود گروه‌های رصدی و نجومی مختلف در کشور را از مزیت‌های کشور برای توسعه این علم دانست و اظهار کرد: در گروه‌ها و انجمن‌های نجومی تعداد کثیری از علاقه‌مندان به علم نجوم، عضو هستند و رقابت میان این گروه‌ها، انگیزه‌ای برای انجام تحقیقات رصدی ایجاد می‌کند، بطوری که کارهای ارزشمندی هم در نجوم آماتوری انجام می‌دهند.

دستاوردهای علمی از یک پروژه نجومی ملی

دبیر کل کمسیون ملی یونسکو "مکان‌یابی" را از بخش‌های طرح کلان ملی رصدخانه ذکر کرد و ادامه داد: مکان‌یابی این رصدخانه از سال 1379 آغاز شد و در سال 1387 به پایان رسید و این طرح در کشور برای اولین بار انجام شد. این همت در بومی‌سازی دانش فنی، در قسمت‌های دیگر طرح رصدخانه ملی نیز حتی الامکان بکار رفته است.

به گفته وی در میان کشورهای منطقه به غیر از کشورهای هند و ایران، بخش مکان‌یابی رصدخانه‌ها از سوی خود کشورها انجام نشده و به متخصصین کشورهای پیشرفته سفارش داده شده است.