سایه سنگین تعطیلی مجدد روی سر مراکز خرید

از همان روزهای نخست ورود ویروس منحوس کرونا به کشور بود که محدودیت‌های جدی برای فعالیت اصناف اعمال شد و طی روزهای فروردین‌ماه به اوج خود رسید. پیشتر از آن با تداخل این روزهای پر از استرس با ایام تعطیلات نوروزی میزان مراجعات مردم به خارج از منزل برای تامین مایحتاج زندگی کاهش چشمگیری پیدا کرده بود و به‌رغم روال هرساله ضرر و زیان شدیدی را به کسب‌وکارهای گوناگون وارد کرد و همچنین امکان بهره‌مندی مناسب آنها را از فرصت طلایی شب‌های آخر سال از بین برد.

اما اتفاق خوشایند آن روزگار هم همراهی صاحبان و مدیران مراکز خرید با کسبه واحدهای تجاری برای بخشیدن اجاره‌ بهای چندماهه از کسبه با برگزاری پویشی تحت عنوان «پویش ملی حمایت مراکز خرید از کسبه و فعالین اقتصادی» به همت ماهنامه تجارت طلایی بود که اخبار حاصل از آن در رسانه‌های بین‌المللی هم منعکس شد.

در پی تمام اینها بود که رشد آمار مبتلایان به بیماری کووید19 و همین‌طور مرگ‌ومیر ناشی از آن سیر نزولی پیدا کرد تا جایی که برخی از فعالان صنف پوشاک، مراکز خرید و حتی فروشگاه‌های زنجیره‌ای بازه بحران این ویروس منحوس را تا پایان شهریور ماه یعنی حداکثر 6 ماه پیش‌بینی کردند. اما موضوعی که تجارت طلایی را بر آن داشت تا مجددا گزارشی را پیرامون این موضوع تهیه کند، متاسفانه سیر سعودی و پرسرعت آمار مبتلایان ویروس کرونا بود که این بار چهاررقمی شد!

در چنین شرایطی بود که اعضای ستاد ملی مبارزه با کرونا و وزارت بهداشت در کنار پروتکل‌هایی که از اردیبهشت ماه ابلاغ کرده بودند، بازهم مراکز خرید را در ردیف مشاغل غیرضروری قرار داده و مجددا تصمیم به اعمال محدودیت‌های شدیدتر گرفتند. به این صورت که ساعت کاری مراکز خرید تا 18 کاهش یافت. راه‌حلی که بنابر گفته مدیران مراکز خرید (که گزارش آن در مرداد ماه منتشر شد) تاثیر چندانی نداشته و این مراکز در این چند ساعت عملا کارایی مثبتی نخواهند داشت.

در ادامه این گزارش جویای دیدگاه چند نفر از فعالان صنف مجتمع‌های تجاری و همچنین مدیران مراکز خرید فعال در سطح شهر تهران و چند کلانشهر دیگر شدیم که همگی آنها بر لزوم تشکیل یک اتحادیه مستقل برای صنف مراکز خرید کشور تاکید و اتفاق نظر داشتند.

بنابر گفته احسان محسنی‌نژاد، عضو هیأت مدیره مرکز خرید هروی سنتر، مراکز خرید طی چند ماه گذشته عملا فعالیت چشمگیری نداشتند زیرا انکرهای اصلی این مجموعه‌ها از قبیل فودکورت، پردیس‌های سینمایی و شهربازی به حالت نیمه‌تعطیل درآمده بودند و تصمیماتی که در شرایط بحران کرونا در حال اتخاذ است به سمتی حرکت می‌کند که مراکز خرید را که روزی یکی از منابع درآمدزایی و اشتغالزایی به حساب می‌آمدند به سمت زوال هدایت می‌کند.

عضو هیأت مدیره مرکز خرید هروی سنتر اعلام کرد: «در این شرایط گاهی شاهد عدم رعایت پروتکل‌های بهداشتی در واحدهای تجاری برخی مراکز خرید هستیم که البته نشات گرفته از شرایط نامناسب اقتصادی هم برای کسبه و هم برای مشتریان است. البته احتمال آن می‌رود که برای روزهای بلک‌فرایدی نیز شاهد هجوم مردم برای خرید کالاهایی با قیمت پایین باشیم.»

هزینه‌های بالای یک مرکز تجاری موضوع دیگری بود که احسان محسنی‌نژاد پیرامون آن توضیحاتی را ارائه کرد و گفت: «مراکز خرید یک سری هزینه دارند و یک منبعی برای درآمد که شارژ پرداخت‌شده از سوی واحدهای تجاری است. در این شرایط اما طبیعی است که تمامی مراکز خرید در بحث درآمد دچار مشکل شوند.»

او با بیان اینکه پروتکل‌های بهداشتی به‌طور کامل در این مجموعه اجرا شده است اظهار داشت: «باتوجه به حضور فرهنگ‌های گوناگون زائران و کاهش ساعت کاری مراکز خرید پاخور این مجموعه از متوسط 12هزارنفر به حدود هزار نفر در روز کاهش یافت. از این رو و با توجه به موقعیت قرارگیری مجتمع آرمان مشهد، بروز شرایط کرونایی و کاهش میزان پاخور، ممکن است تعطیلی کامل توجیه اقتصادی بهتری داشته باشد که البته هزینه‌های بالای اداره یک مرکز خرید، تعدد کسبه و پرسنل نسبت به مراجعه‌کنندگان گواه بر این موضوع است. ضمن اینکه ما هزینه‌های جاری مجتمع آرمان را کاهش داده و در بحث منابع انسانی هم تغییرات چارت سازمانی را در دستور کار قرار دادیم.»

به اعتقاد او این شرایط برای هریک از مراکز خرید دشوار است اما میزان و مقیاس آنها متفاوت است، به عبارت دیگر باید زیرساخت‌های تعریف‌شده و نحوه مدیریت بحران‌های قبل از همه‌گیری را به گونه‌ای دیگر برای شرایط کنونی تعریف کنیم تا بتوان با افزایش آستانه تحمل و تاب‌آوری بیش از پیش در مواجهه با معضلات کنونی به شکل سهل‌تری دست‌و‌پنجه نرم کرد.

در تمامی بخش‌ها با صرفه‌جویی هوشمندانه، مدیریت مالی مناسب، تمرکز بر مدیریت منابع انسانی و آموزش مباحث روانشناختی و ایجاد بستری آرام‌تر، می‌توان نسبت به کاهش هیجانات و استرس‌های پیش رو و تغییر در برخی از بخش‌های غیراستراتژیک در جهت افزیش تاب‌آوری اقدام کرد.

مدیرعامل مرکزخرید سانا همچنین گفت: «به‌دلیل عدم‌مشخص بودن زمان کنترل شیوع پاندمی و در راستای ادامه فعالیت مراکز خرید و تامین هزینه‌های بهره‌برداری در جهت ارائه خدمات به کسب‌و‌کارهای مستقر طبیعتاً نیازمند تعاملات دوسویه هستیم تا بتوان به نحوی صحیح این مهم را مدیریت کرد و ما نیز همچون گذشته در کنار کسب‌و‌کار‌ها خواهیم بود.»

او از اهدای لوح تقدیر از طرف اداره بهداشت شرق تهران به بازار بزرگ فردوسی به دلیل اجرای صحیح پروتکل‌های بهداشتی خبر داد و گفت: «بازار بزگ فردوسی در شرایطی موفق به کسب این لوح شد که برخی واحدهای تجاری به دلیل تخلف پلمپ شده‌اند.»

مدیرعامل بازار بزرگ فردوسی که عدم اتحاد لازم بین مراکز خرید کشور را نتیجه نبود یک اتحادیه مستقل برای این صنف می‌داند، در ادامه صحبت‌های خود گفت: «بزرگ‌ترین آسیب برای مراکز خرید کشور نبود یک اتحادیه است.»

بنابر اظهارات او بازار بزرگ فردوسی در راستای بهبود شرایط کاری کسبه، ساعت کاری را از 7 صبح در نظر گرفته است و برای مدیریت زمان به بهترین شکل ممکن تلاش می‌کند. همچنین برخی واحدهای این بازار فروش خود را در فضای مجازی ادامه داده‌اند.

او نیز همچون سایر فعالان این صنف معتقد است ساعت کاری در نظر گرفته‌شده برای فعالیت مراکز خرید در کشور مناسب نیست و نارضایتی کسبه در پی فروش نامناسب از تبعات آن خواهد بود. ضمن اینکه موضوع هزینه‌های بالای یک مرکزخرید از قبیل بیمه و از همه مهم‌تر شارژ پرداختی از سوی کسبه معضلی است که در فصل سرما ادامه‌دار خواهد شد.

از نظر مدیرعامل مجموعه آیریک‌سنتر گرچه شاهد پارادوکس مشخصی بین برخی مراکز خریدی هستیم که گاهی اقدام به برگزاری جشنواره می‌کنند اما باید این نکته را هم مدنظر قرار داد که مراکز خرید در راستای عمل به دستورالعمل‌های بهداشتی برگزاری جشنواره‌ها و حراج‌ها را به‌طور کلی منحل و تمرکز بیشتری را بر بحث فروش آنلاین معطوف کرده‌اند. در این شرایط است که باز هم جای خالی یک اتحادیه برای هماهنگی بین مدیران مراکز خرید احساس می‌شود. ضمنا با توجه به تعمیم دادن ساعت کاری 18به تمامی اصناف این امکان وجود داشت تا ساعت فعالیت مراکز خرید متفاوت از سایرین باشد، چراکه زمان طلایی برای فروش در این مجموعه‌ها به کل از دست می‌رود.

بنابر اظهارات مدیرعامل مرکزخرید آرمیتاژ مشهد، از هیچ‌گونه تلاشی در جهت آسیب کمتر کرونا به بهره‌برداران دریغ نکرده و نخواهیم کرد. قطعاً در این شرایط مراکز خرید به‌عنوان یکی از ارکان اصلی خرده‌فروشی در تصمیم‌گیری‌ها و اعلام دستورالعمل‌ها بسیار مهجور واقع شده و متاسفانه متولی در این زمینه وجود نداشته که از حقوق بحق آنها دفاع کند. چه‌بسا بعضی از تصمیمات مغایر با پیشگیری از شیوع ویروس کرونا مصوب شد که در صورت وجود کرسی در ارکان تصمیم‌گیرنده قطعاً تصمیمی به نفع سلامت جامعه و بهبود شرایط کسبی کسبه‌ها اتخاذ می‌شد.

جواد فضلعلی، مدیر بهره‌برداری مرکزخرید عرش آجودانیه هم در این‌باره گفت: «رایزنی با مالک اصلی مجتمع (80درصد) و سایر مالکین حقیقی به منظور بخشودگی یک ماه اجاره‌بها آغاز شده تا بتوان بخشی از زیان وارده به کسبه را جبران کرد، اما این همه پوشش خسارت وارده نبوده و عمده مشکل کسبه چک‌های بیرونی در ازای خرید اجناس فروشگاه است که آنها را دچار مشکلات عدیده می‌کند.»

بنابر توضیحات او علاوه‌بر تلاش برای بخشودگی تمهیداتی اندیشیده شده تا امکان ورود به مجتمع برای ارسال فروش اینترنتی کسبه نیز مهیا باشد. همچنین از ابتدای سال جاری و پیش‌بینی وجود بیماری کرونا حداقل تا یک سال آینده و در راستای ارتقای فروش اینترنتی فروشگاه­ها توسط خودشان به منظور تسهیل ارسال کالا به شهرستان‌ها، مدیریت مجتمع نسبت به انعقاد قرارداد با شرکت تیپاکس برای ارسال سریع و راحت کالا به کلیه نقاط کشور اقدام و نمایندگی اعطا کرد تا کسبه با سرعت و راحتی بیشتر بتوانند محصولات خود را ارسال کنند. از محاسن این طرح عدم مراجعه کسبه به پست بوده که خود نیز سبب جلوگیری از ازدحام در ادارات پست و حفظ سلامت آنها می‌شود.

مدیر بهره‌برداری مرکزخرید عرش اظهار داشت: «با قطعیت می‌توانیم بگوییم که اکثر مراکز خرید، امن‌ترین مکان برای حضور مشتریان به نسبت صنوف کنار خیابان و راسته بازارهای قدیمی شهر هستند. تب‌سنجی مرتب، وجود دستگاه­های ضدعفونی، فاصله‌گذاری اجتماعی، مشاعات وسیع، ممانعت از ورود مشتریان بدون ماسک، وجود سیستم تهویه، الزام استفاده از ماسک توسط کلیه فروشندگان و نظارت بر حسن اجرای موارد مذکور از ویژگی‌های مراکز خرید است. همه این موارد در مجتمع عرش آجودانیه رعایت می‌شود. متاسفانه دولت و مسئولان ستاد مقابله با کرونا هیچ‌گونه تفکیکی بین مراکز تجاری و سایر واحدهای صنفی قائل نشده و برای همه با یک نگاه تصمیم می‌گیرند. قطعاً تشکیل اتحادیه مراکز خرید و بیان نظرات و ارسال پیشنهادات به ستاد ملی مبارزه با کرونا می­تواند در عبور از بحران راهگشا باشد. قطعا در مراکز تجاری نیز همه به یک شکل پروتکل‌ها را رعایت نمی‌کنند و باید تفکیکی بین مراکز تجاری به این لحاظ صورت پذیرد.»

بنابر اظهارات او، فروشگاه اینترنتی مجتمع عرش آجودانیه راه­اندازی شده و امید است بتوانیم ظرف دو تا چهار ماه آینده در صورت همراهی تمام بهره‌برداران مجتمع عرش این مهم را اجرایی کنیم. در خانه ماندن مشتریان و ایجاد حس اطمینان از خرید مطمئن می‌تواند آنها ترغیب به خرید از فروشگاه اینترنتی عرش کند. البته الان نمی‌توانیم با قطعیت ایجاد چنین فروشگاهی را قول دهیم اما در تلاش برای انجام آن و برداشتن موانع خواهیم بود.

مرتضی ارواحی، مدیر بهره‌برداری مرکزخرید ایپک‌پالاس تبریز، با بیان اینکه زیرساخت‌های لازم برای بهره‌برداری مناسب در این مجموعه اصلاح شده است، گفت: «برنامه این بود که افتتاحیه اصلی این مجموعه با وجود محدودیت‌های کرونایی در آذرماه اتفاق بیفتد. همچنین جشنواره‌های فروش و قرعه‌کشی‌ها نیز آغاز شود.

بنابر گفته او اگر بحث تعطیلی مطرح نباشد، جشنواره‌ها و قرعه‌کشی‌های هفتگی راه‌اندازی خواهد شد. باتوجه به اینکه این قرعه‌کشی‌ها فقط از طریق لایو از صفحه اینستاگرام مجموعه و چند صفحه دیگر که مورد توجه مردم است انجام می‌شود، از این طریق ضررها نیز کاهش می‌یابند.

 مدیر بهره‌برداری مرکزخرید ایپک‌پالاس تبریز همچنین اظهار داشت: «با توجه به اینکه در این یک سال گذشته وضعیت کسب‌و‌کار برای کسبه مناسب نبود و کرونا در کنار مسائل مالی و اقتصادی (تغییرات نرخ دلار و سکه) فشار را مضاعف کرد، باید این را مد نظر قرار داد که اتمام ساعت کاری در 6 عصر اصلا باب میل نیست زیرا اکثر مردم ساعت 6 عصر به بعد برای خرید مراجعه می‌کنند. لذا لازم است تغییری در ساعت فعالیت مراکز خرید صورت گیرد که ساعت 16 تا 22 معقول به نظر می‌رسد.»

بنابر گفته او برخی واحدهای تجاری در همین شرایط نامناسب اقتصادی و شیوع بالای بیماری کووید19 اجناس نه‌چندان باکیفیت خود را با قیمتی کم و در اقدامی سودجویانه به حراج می‌گذارند که طبیعتا درحق سایر مراکز خرید، صاحبان واحدهای تجاری و همینطور مشتریان اجحاف می‌شود.

اما پس از طرح موضوع با مدیران و فعالان حوزه مراکز خرید گفت‌وگویی را با علیرضا رئیسی، سخنگوی ستاد ملی مبارزه با کرونا و معاون بهداشت وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی پیرامون علل تعطیلی مراکز خرید و ساعت در نظر گرفته شده برای فعالیت روزانه آنها انجام دادیم. براساس گفته این مقام مسئول از آنجا که مراکز تجاری و همین‌طور رستوران‌ها شاهد تجمع بیشتری هستند، طرح ادامه فعالیت آنها را تا ساعت 18 عصر (تا پایان آبان‌ماه) به مرحله اجرا درآوردیم اما از اول آذرماه طرح جامعی که تصویب شده است اجرا می‌شود.

او ضمن اعلام آگاهی از مشکلات اقتصادی و درک این شرایط اعلام کرد: «ما موظف هستیم تا موارد تاثیرگذار در اپیدمی بیماری کووید19 را مدنظر قرار دهیم. باتوجه به اینکه این موضوع در اکثر شهرها به خوبی در حال اجراست.»

سخنگوی ستاد ملی مبارزه با کرونا با اشاره به اینکه کنسل شدن هرگونه تجمع در کاهش احتمال انتقال بیماری موثر است، از عدم تعطیلی فروشگاه‌های زنجیره‌ای که تامین‌کننده نیازهای روزمره مردم هستند سخن گفت و تاکید کرد: «فروشگاه‌های زنجیره‌ای به هیچ عنوان تعطیل نخواهند شد. اما مابقی فروشگاه‌ها بسته به شرایط (وضعیت زرد، نارنجی و قرمز شهر) محدودیت‌های خاص خود را خواهند داشت و در صورت اعمال محدودیت سخت‌تر نهایتا به مدت دو هفته تعطیل می‌شوند. (این گفت‌وگو در روزهای پایانی آبان‌ماه انجام شده است.)

در نتیجه تمام این گفت‌وگوها که همزمان با مطرح شدن محدودیت‌های جدید صورت گرفت، موضوع بی‌مهری‌های ادامه‌دار به صنف مراکز خرید و همچنین عدم درک صحیح از چالش‌های صنف مراکز خرید بازهم پررنگ شد و به‌رغم تلاش بی‌وقفه مالکان، مدیران و بهره‌برداران مراکز خرید برای جلوگیری از تعدیل نیرو و به حداقل رساندن ضررهای مالی وارده به پرسنل و کسبه واحدهای تجاری این مجموعه‌ها، هیچ‌گونه همکاری‌ای از سوی دولت انجام نگرفت. موضوعی که چندماه پیش هم به اثبات رسید و به نوعی فعالان صنف مراکز خرید را از حمایت‌های تاثیرگذار به طور کامل ناامید کرد.