اختلاف بیمه‌گر و بیمه‌گذار بر سر بیمه بدنه

 پوشش‌های اصلی بیمه بدنه شامل پوشش حادثه، آتش‌سوزی، صاعقه و انفجار و همچنین و پوشش سرقت کلی می‌شود. این در حالی است که در عمل هنگام بروز حادثه بیمه‌گر و بیمه‌گذار بر سر اجرای تعهدات بیمه با مشکلاتی مواجه می‌شوند.

مسعود پهلوانی، کارشناس رسمی دادگستری در حوزه بیمه در گفت‌وگو باصمت از اختلافاتی که درباره بیمه بدنه بین بیمه‌گر و بیمه‌گذار روی می‌دهد می‌گوید و این پوشش بیمه‌ای را آسیب‌شناسی می‌کند.

پوشش‌های اصلی و فرعی بیمه بدنه چیست و چه تفاوتی بین بیمه پوشش سرقت کلی و بیمه پوشش سرقت درجا لوازم و قطعات وسیله نقلیه وجود دارد؟

بیمه‌ بدنه زیرمجموعه بیمه اموال است و یک‌سری خطرات اصلی در این بیمه‌نامه زیر پوشش قرار می‌گیرد. خطرات اصلی این بیمه‌نامه شامل حادثه، آتش‌سوزی و سرقت کلی است و یک‌سری از پوشش‌هایی فرعی مثل سرقت درجای قطعات به اختیار و خواست بیمه‌گذار در این بیمه‌نامه آورده می‌شود. 

درواقع اگر ماشین به‌طور کلی دزدیده شود به‌عنوان بیمه اصلی بیمه‌نامه بدنه خسارت پرداخت می‌شود و اگر ماشین متوقف باشد و برای مثال، با شکستن شیشه آن قطعات آن را به سرقت ببرند بیمه‌ فرعی این خسارت را پوشش می‌دهد. از جمله پوشش‌های فرعی دیگر می‌توان به بیمه بلایای طبیعی، نوسانات قیمت، پوشش هزینه ایاب و ذهاب اشاره کرد.

آیا غیر از بیمه شخص ثالث و بیمه بدنه، پوشش دیگری هم برای بیمه خودرو وجود دارد؟

در عرف و چارچوب ساختار صنعت بیمه برای خودرو دو بیمه‌نامه بدنه و شخص ثالث وجود دارد. بیمه‌نامه‌ شخص ثالث زیان‌های اشخاص ثالث از خودرو را تامین می‌کند و بیمه‌نامه بدنه خسارات وارد به خودروی مالک بیمه‌گذار را تامین می‌کند. اما همه اینها زمانی می‌توانند خسارتی را پوشش دهند که حادثه‌ای اتفاق بیفتد. پس قاعدتا باید یک حادثه‌ای به ‌وجود بیاید و منجر به خسارت شود تا بیمه‌گران به تعهد خود در زمینه پوشش آن خسارت عمل کنند.

 اما به‌تازگی یکی از شرکت‌های بیمه پوششی را طراحی کرده که هم می‌تواند به بیمه‌های بدنه اضافه شود و هم جدا از بیمه بدنه خریداری شود. با توجه به اینکه هزینه مشکلات فنی و مکانیکی خودروهای گران‌‌قیمت خارجی زیاد است، اگر حادثه‌ای هم برای آن خودروی گران‌قیمت اتفاق نیفتد اما قسمت‌های اصلی آن مثل گیربکس یا دیفرانسیل نیاز به تعمیر داشته باشد، این بیمه هزینه آن را پوشش می‌دهد.

معمولا در پرداخت خسارت بیمه بدنه چه مواردی باعث ایجاد اختلاف بین بیمه‌گر و بیمه‌گذار می‌شود؟

در پرداخت خسارت بیمه بدنه جایی که معمولا بین بیمه‌گر و بیمه‌گذار اختلاف پیش می‌آید در برآورد میزان خسارت است. وقتی بیمه‌گذاری بیمه خریداری می‌کند انتظار دارد ‌هنگام تصادف تمامی خسارتی که به اتومبیل او وارد شده دریافت کند. اما زمانی که به شرکت بیمه مراجعه می‌کند کارشناس بیمه خسارت را براساس تجربه و سابقه خود برآورد می‌کند که ممکن است خسارت برآورد شده از سوی کارشناس با هزینه خسارت واقعا ایجاد شده تفاوت زیادی داشته باشد، به همین دلیل هنگام بروز خسارت مناسب‌ترین روش برای جلوگیری از اختلاف این است که خودرو با توافق شرکت بیمه به یکی از تعمیرگاه‌های مجاز منتقل شود تا کارشناس بیمه با خود تعمیرکار میزان خسارتی را که به این اتومبیل وارد شده بررسی ‌کنند و به توافق برسند. اگر میان تعمیرکار تعمیرگاه مجاز و کارشناس بیمه توافق حاصل شود دیگر بین بیمه‌گر و بیمه‌گذار اختلافی پیش نمی‌آید.

فرانشیز سهم بیمه‌گذار از میزان خسارت است و بیمه‌های بدنه نیز یک فرانشیز دارد. زمانی که کارشناس شرکت بیمه با تعمیرکار روی میزان خسارت به توافق می‌رسند، شرکت بیمه از خسارت برآورد شده، مقدار فرانشیز را کم می‌کند؛ البته میزان فرانشیز بستگی به نوع بیمه‌نامه و وضعیت مقصر دارد. اگر خود بیمه‌گذار مقصر حادثه باشد درصد فرانشیز آن بیشتر است و اگر فرد دیگری مقصر باشد میزان فرانشیز کمتر 

می‌شود.

 درنهایت هم فرانشیز از میزان پرداخت خسارت توسط شرکت بیمه کم می‌شود و هم بابت مدت زمان کارکرد خودرو، استهلاک قطعات 

تعویضی. 

به‌طور مثال، اگر گلگیر یک خودرویی که تصادف کرده نیاز به تعویض داشته باشد باتوجه به سال ساخت آن خودرو، از نرخ خرید آن گلگیر به میزان سال‌هایی که از خودرو استفاده شده استهلاک کم می‌کنند. پس اگر بیمه‌گذار و شرکت بیمه در تعمیرگاه با یکدیگر به توافق برسند احتمال بروز اختلاف خیلی کم می‌شود. 

زمانی که یک قطعه خودروی خارجی نیاز به تعویض داشته باشد ممکن است آن قطعه از کشور دیگری وارد شود. آیا بیمه هزینه این قطعات را هم می‌پردازد؟

بسیاری از خودروهای خارجی که قطعات آنها در بازار موجود نیست وقتی در زمان حادثه به تعمیرگاه برده می‌شود، به مالک خودرو می‌گویند نمونه سالم قطعه آسیب‌دیده در داخل کشور موجود نیست و باید از یک کشور دیگر سفارش بدهیم. هزینه قطعه واردشده با هزینه آن در بازار داخلی تفاوت بسیار زیادی دارد و معمولا شرکت‌های بیمه هزینه آن را قبول نمی‌کنند و موجب اختلافاتی میان بیمه‌گذار و بیمه‌گر می‌شود.

یکی دیگر از مواردی که در بیمه‌های بدنه به‌وجود می‌آید عدم توجه دقیق واحد فروش در زمان صدور بیمه‌نامه است. این مسئله آغازگر چه اختلافاتی است؟

زمانی که شرکت بیمه می‌خواهد بیمه‌نامه بدنه را صادر کند، نماینده بیمه یا کارشناس باید حتما خودرو را بازدید کرده و از نقاط مختلف خودرو عکس بگیرد تا از سلامت آن اطمینان حاصل کند. اگر جایی از خودرو قبلا خسارت دیده باید حتما عکس آن گرفته و در بیمه‌نامه ثبت شود. متاسفانه برخی از نماینده‌ها و واحدهای فروش این دقت را در بازدید صحیح و دقیق از خودرو نمی‌کنند، بیمه‌نامه با اطلاعات ناقص صادر می‌شود و در زمان خسارت اختلاف به‌وجود می‌آید. این موضوع به‌ویژه در خودروهای گران‌قیمت به‌طور جدی بروز می‌کند و حتی این شبهه را برای شرکت بیمه ایجاد می‌کند که شاید این خودرو در زمان صدور بازدید نشده بوده و پیش از خرید بیمه خسارت دیده بوده است. 

برای همین کارشناس در زمان صدور باید از تمام نقاط خودرو عکس گرفته و عکس‌ها را حتما آپلود کند که زمان ثبت عکس‌ها مشخص شود و ابهاماتی در زمان خسارت به ‌وجود نیاید.

نوسانات نرخ ارز تاثیر مستقیم‌ بر صنعت بیمه دارد و باعث ضرر بیمه‌‌گذار به‌ویژه در خرید بیمه بدنه می‌شود. بیمه‌گذار پیش از آنکه متوجه ضرر شود باید چه مسائلی را در خرید بیمه‌نامه در نظر داشته باشد؟

یکی دیگر از نکاتی که درباره بیمه‌های بدنه مهم است نوسانات نرخ و تفاوت نرخ خودرو است که تحت تاثیر نرخ ارز است، به همین دلیل زمانی که بیمه‌گذار خودرو را بیمه بدنه می‌کند باید به افزایش قیمت خودروی خود دقت داشته باشد.

 اگر چند ماه پس از صدور بیمه‌نامه به دلیل نوسانات نرخ ارز نرخ خودرویی که بیمه شده افزایش پیدا ‌کند، بیمه‌گذار باید فورا به شرکت بیمه مراجعه کنند و با الحاقیه ارزش خودروی خود را در بیمه‌نامه بالا ببرد. اگر بیمه‌گذار چنین کاری نکند بازپرداخت خسارت او با اعمال قاعده نسبی سرمایه انجام می‌شود و خسارت کمتری دریافت می‌کنند.

یکی از پوشش‌های بیمه بدنه پوشش نوسانات قیمت است. در شرایط تورمی فعلی این پوشش چقدر از خسارات واردشده را تامین می‌کند؟

این پوشش فرعی تا میزان محدودی افزایش قیمت خودرو را پوشش می‌دهد. اگر فرض کنید شخصی امروز خودروی خود را بیمه بدنه کرده و پوشش نوسانات نرخ را خریداری کند پس از افزایش قیمت، شرکت بیمه از اعمال قاعده نسبی صرف‌نظر می‌کند. اما در بسیاری از موارد افزایش قیمت به دلیل تغییرات نرخ ارز بیشتر از میزان پوشش نوسانات نرخ بیمه بدنه است.

 باید حتما مالکان خودرو به‌طور مرتب قیمت خودروی خود را چک کنند و اصلاحات لازم را بر بیمه بدنه خود انجام دهند.

بیمه‌گذار در دریافت خسارت زمانی که خودروی خود را پارک کرده بوده و خودروی دیگری به آن آسیب زده مشکلاتی پیدا می‌کنند. در این زمان بیمه‌گذار چه فرآیند‌ی را باید طی کند و تعهدات شرکت بیمه چگونه است؟

دست‌اندرکاران صنعت بیمه و قانون‌گذاران باید برای ارائه خدمات بهتر در پرداخت خسارت به بیمه‌های بدنه بررسی مجدد انجام دهند. در بسیاری از موارد ممکن است در تصادفی که اتفاق می‌افتد مقصر واقعا مشخص نباشند. 

خیلی از مواقع بیمه‌گذار خودروی خود را پارک کرده کنار کوچه و وقتی مراجعه می‌کند می‌بیند یک ماشین که شناخته شده هم نیست به خودروی او صدمه زده و فرار کرده است. در این زمان بیمه‌گذار باید به شورای حل اختلاف برود و کارشناس رسمی برآورد خسارت انجام دهد و از مقصر شناخته‌نشده‌ای که متواری است شکایت کند. در این برهه مشکلات بسیاری برای بیمه‌گذار به ‌وجود می‌آید. 

شرایط باید به گونه‌ای باشد که شرکت‌های بیمه زمانی که بیمه‌نامه‌ای برای خودرو صادر می‌کنند و در زمان صدور بیمه‌نامه هم کاملا از سالم بودن خودرو اطلاعات کسب کرده‌اند، چنین خسارت‌هایی را هر طور که هست پرداخت کنند. همچنین باید تمهیداتی را برای بیمه‌گذاران فراهم کنند که پرداخت خسارت آنها آسان‌‌تر انجام شود.

در چنین تصادفی پرداخت خسارت از تخفیف عدم خسارت بیمه‌گذار کم می‌کند؟

اگر بیمه‌گذار از بیمه‌نامه خود استفاده نکند طی یک دوره مشمول تخفیف عدم خسارت می‌شود. زمانی که خودروی بیمه‌گذار پارک بوده و وقتی به خودروی خود رسیده متوجه خسارت وارد شده می‌شود می‌داند اگر از این خسارت استفاده کند باوجود اینکه مقصر هم نبوده است، تخفیف و سوابق خود را از دست می‌دهد. به همین دلیل در بسیاری از مواقع بیمه‌گذاران از دریافت این خسارت‌ها صرف‌نظر می‌کنند. از این رو، باید تمهیداتی فراهم شود که در مواقعی که بیمه‌گذار خود عامل زیان و مقصر حادثه نیست، تخفیفات آن بعد از پرداخت خسارت حفظ شود.

عملکرد بیمه بدنه درباره خسارات ناشی از بلایای طبیعی را چگونه ارزیابی می‌کنید؟

یکی دیگر از پوشش‌های اضافی که بیمه‌گذار بنا بر تمایل و خواست خود می‌تواند بر بیمه بدنه اضافه کند، خسارات ناشی از بلایای طبیعی است چراکه اصولا این نوع خسارات در بیمه بدنه جزو استثنائات است. این پوشش هم از مواردی است که بسیاری از بیمه‌گذاران از آن شناختی ندارند و نمی‌دانند که چرا این حوادث جزو استثانائات است.

 واحدهای فروش در زمان صدور بیمه‌نامه به‌طور کامل باید شرایط این مورد را هم به بیمه‌گذار توضیح دهند و او را راهنمایی و تفهیم کنند که این موارد جزو استثنائات است و شما می‌توانید با پرداخت حق بیمه اضافی این نوع خسارت‌ها را هم زیر پوشش قرار دهید.

بیمه‌نامه یک قراردادی در چارچوب قوانین مدنی است که بین بیمه‌گر و بیمه‌گذار منعقد می‌شود. چارچوب این قرارداد باید صحیح بوده و مطابق با نیاز بیمه‌گذار باشد. 

این کار واحدهای فروش است که در زمان صدور بیمه‌نامه توضیحات کامل را از قانون، اصول و شرایط بیمه و تعهدات خود به بیمه‌گذار بدهند تا بیمه‌گذار با آسایش کامل اصلاحاتی که در بیمه‌نامه مد نظر دارد قید کند.

سخن پایانی

شایع‌ترین اختلافی که بین بیمه‌گر و بیمه‌گذار در زمینه بیمه بدنه به ‌وجود می‌آید زمانی است که شرکت بیمه خسارت کامل زیاندیده را جبران نمی‌کند. بیمه‌گذار باید از پیش بداند هنگام بروز خسارت خودروی خود را به تعمیرگاه مجاز برده تا کارشناس بیمه و تعمیرکار بر سر خسارت ایجاد شده به توافق برسند. افزایش تورم و نوسانات نرخ ارز به‌طور مستقیم بر صنعت بیمه تاثیر می‌گذارد چراکه در پی آن مدام نرخ کالاهای بیمه‌شده افزایش و پوشش بیمه‌نامه کاهش پیدا می‌کند. به همین دلیل اگر چند ماه پس از صدور بیمه‌نامه قیمت خودرویی که بیمه شده افزایش پیدا ‌کند، بیمه‌گذار باید فورا به شرکت بیمه مراجعه کنند و با الحاقیه ارزش خودروی خود را در بیمه‌نامه بالا ببرد. اگر بیمه‌گذار چنین کاری نکند باز پرداخت خسارت او با اعمال قاعده نسبی سرمایه انجام می‌شود و خسارت کمتری دریافت می‌کنند. یکی از پوشش‌های فرعی بیمه بدنه پوشش نوسانات قیمت است که تا حدود معینی افزایش قیمت خودرو را پوشش می‌دهد و شرکت بیمه از اعمال قاعده نسبی صرف‌نظر می‌کند. با این حال، به دلیل اینکه گاه میزان افزایش قیمت خودرو بیش از توان پوششی بیمه نوسانات نرخ است، بهتر است مالکان خودرو به‌طور مرتب قیمت خودروی خود را چک کنند و اصلاحات لازم را بر بیمه بدنه خود انجام دهند.