ضرورت بسترسازی برای گسترش فین تک اسلامی

امروزه زندگی انسان ها با حضور گسترده و روزافزون فناوری‌های دیجیتال رنگ و بوی متفاوتی به خود گرفته و  هر روز به دلیل بروز تغییرات همه جانبه، سبک زندگی مردم و به تبع آن مدل کسب‌وکار آنها دچار تغییر و تحول شده است. در این میان بانک ها نیز به‌ عنوان سازمان های مردم‌نهاد و مشتری محور از این قاعده مستثنی نبوده و نیستند.امروزه نقش و تاثیر فناوری‌های دیجیتال بر دنیای خدمات مالی انکارناپذیر است. بدیهی است این فناوری‌ها ازیک‌طرف کارایی و اثربخشی بانک‌های سنتی را به چالش کشیده و از طرف دیگر برای ارائه سرویس‌های سریع‌تر، بهتر و ارزان‌تر به مشتریان نسل دیجیتال و سنت شکن امروز، نزدیک و نزدیک تر می شوند.

صنعت بانکداری در مسیر پیش رو چنانچه نتواند خود را با پیشرفت های روزافزون تکنولوژی و گسترش ارتباطات مجازی و اقتضائات زندگی مدرن همسو کند و تسهیلات لازم را برای روان سازی فرایندهای خود به کار نگیرد، محتوم به شکست و ایجاد فاصله معنی دار بین بانک  و مشتری خواهد شد. شاید به جرات بتوان گفت در آینده ای نه چندان دور صرفاً بانک هایی موفقیت اند که به معنای واقعی کلمه همراه مشتریان باشند و نقشی پررنگ در گوشی های هوشمند آنان داشته باشند. بانک ها به گفته پروفسور «دینج» بایستی برای موفقیت در بازار آینده بر چهار عنصر  «دسترسی»، «هزینه فایده»، «کارایی در زمان» و «امنیت» به عنوان عناصر اصلی بانکداری نوین استوار باشند.

در این راستا در برخی کشورهای اسلامی شاهد شکل گیری و رونق یک مفهوم نوظهور و  سه وجهی هستیم که از تلفیق سه حوزه «فناوری های رایانه ای»، «صنعت بانکداری» و «احکام اسلامی» پدید آمده است که صاحب نظران از این تلفیق خجسته به عنوان «فین تک اسلامی» یاد می کنند.

حوزه فین‌تک یا فناوری مالی به زبان ساده به معنای کاربرد نوآورانه فناوری در ارائه خدمات مالی است. فین‌تک  به کمپانی‌هایی اشاره دارد که با کاربرد تکنولوژی تلاش می‌کنند تا خدمات مالی را کارآمدتر سازند. بنظر می رسد این فین تک بنا دارد تا فرایندهای موجود در بانک های سنتی را با فناوری های مدرن تلفیق کند و با عبور آنها از فیلتر شریعت، ضمن ایجاد اصلاحات نوین بانکی، خدمات متنوعی در راستای  رفع نیازهای جدید مشتریان ارائه دهد.

خوشبختانه حوزه فین‌تک طی سالیان گذشته با رشد چشمگیری روبه‌رو بوده و بسیاری از افراد هوشمند و شرکت‌های پیش گام نیز در این حوزه ورود کرده و در حال حاضر مشغول به ارائه خدمات هستند. از طرف دیگر در برخی از کشورهای اسلامی هم طی سال های گذشته تلاش کرده اند تا این حوزه نوظهور را با آموزه های دینی تلفیق و محصولات مالی جامعه خود را منطبق با ارزش های موجود در شریعت اسلام ارایه کنند. پر واضح است این  شرکت‌ها عموماً استارت‌آپ‌هایی هستند که به دلیل چابکی و بهره گیری از خلاقیت بیشتر تلاش دارند تا خودشان را در سیستم‌های مالی جامعه جا بیندازند و بانک های سنتی را به چالش بکشند.

در این میان یکی از کشورهای پیشرویی که در حوزه فین تک قدم های موثری برداشته، کشور اندونزی است. این کشور چند سال پیش  اعلام کرد که تا سه ماهه سوم سال 2020، (یعنی همین ایامی که در آن بسر می بریم) قادر خواهد بود تا نقشه راه «فین تک اسلامی»  را در کشور خود ارایه و پیاده سازی کند. هر چند این اقدام  ارزشمند تا این لحظه هنوز رونمایی و اعلام نشده است اما گام برداشتن این کشور در مسیر صحیح  بانکداری اسلامی و اهتمام سیاستگذاران کلان این کشور برای رفع نیازهای آینده صنعت بانکداری اسلامی اقدام مناسب و ارزنده ای محسوب می شود.

بسیاری از تحلیلگران و آینده پژوهان حوزه بانکداری بر این باورند که آینده صنعت بانکداری درگرو رشد فین تک‌هاست. البته یادمان نرود رشد و گسترش فین تک‌ها نیز مانند رشد و گسترش همه تکنولوژی های جدید و نوظهور دارای معایب و محاسنی است و مانند تیغ جراحی قادر است هم باعث نجات و هم باعث هلاکت بیماران گردد. مهم این است که این تیغ در دست کدامین پزشک( حاذق یا ناشی ) قرار گرفته باشد. از آنجا که ظهور و گسترش حوزه فین تک بر روی دو ضلع اصلی صنعت بانکداری، یعنی «مشتریان» و «سیستم بانکی» به شدت تأثیرگذار است، لذا مسئولان ارشد بانکی کشورمان باید قبل از هر گونه سیاستگذاری و انجام اقدام های عملیاتی به تبعات مثبت و منفی این امر کاملاً واقف باشند. این در حالی است که برای ایجاد و گسترش فین تک های اسلامی ضلع دیگری به اضلاع قبلی اضافه می شود که این ضلع درواقع آموزه های شریعت اسلام و باورهای دینی مشتریان است که ظرافت های پیاده سازی آن را دشوارتر می کند. یادمان نرود با گسترش حوزه فین تک بزودی مدل‌های کسب‌وکار بانکی تغییر، حاشیه سود بانک‌ها کاهش و سهم قابل‌توجهی از بازار مشتریان به دلیل ارائه حق انتخاب بیشتر و دادن امکانات وسیع تر به آنان از دست بانک های سنتی خارج می شود. پس تا دیر نشده همه سیاستگذاران پولی و بانکی باید ضمن آمادگی برای مواجهه با فرصت ها و چالش های آتی صنعت بانکداری، برای بازیگران و بازی گردانان حوزه فین تک بویژه از نوع اسلامی آن، تعمق و بسترسازی کنند.