تبعیض سنی چالشی جهانی است

به نقل از اداره کل روابط عمومی و امور بین الملل صندوق بازنشستگی کشوری، نیمی از افراد، رویکردهای تبعیض‌گرایانه سنی دارند. برطبق گزارش تازه سازمان ملل درباره تبعیض سنی، این افراد بالارفتن سن با ضعف جسمی و روحی و پایین بودن کیفیت زندگی سالمندان را موجب واردآمدن میلیاردها دلار خسارت سالانه به اقتصاد جوامع می‌دانند.

این گزارش که ماه گذشته (مارچ ۲۰۲۱) توسط سازمان بهداشت جهانی، دفتر کمیساریای عالی حقوق بشر، اداره امور اقتصادی و اجتماعی سازمان ملل و صندوق جمعیت سازمان ملل متحد منتشر شده است، خواهان اقدام فوری برای مبارزه با تبعیض سنی و سنجش بهتر و گزارش تبعیض سنی از هرنوع آن است و آن را آفتی موذی در جوامع معرفی کرده است.

واکنش‌ها نسبت به همه‌گیری کووید۱۹ میزان فراگیری تبعیض سنی را در جهان آشکار کرد. افراد پیر و جوان در گفتگوهای عمومی و شبکه‌های اجتماعی با کلیشه‌های سنی مورد قضاوت قرار گرفتند و در برخی کشورها، تنها معیار دسترسی افراد به خدمات پزشکی، سن آنان بود.

دکتر تدروس آدانام گبریسوس (Dr Tedros Adhanom Ghebreyesus)، مدیرکل سازمان بهداشت جهانی، می‌گوید: «از آنجایی که دولت‌ها به دنبال بهبود و بازسازی خود در اثر آسیب‌های ناشی از همه‌گیری هستند، نمی‌توانیم اجازه دهیم که کلیشه‌های مبتنی بر سن، تعصب‌ها و تبعیض‌ها، فرصت‌های تأمین سلامتی، تندرستی و کرامت انسانی را در هیچ کجای جهان محدود سازند.

یافته‌های گزارش 

تبعیض سنی به درون بسیاری از موسسات و بخش‌های مختلف جامعه، شامل بخش سلامت و مراقبت اجتماعی، محیط کار، رسانه‌ها و سیستم قضایی رسوخ می‌کند. سهمیه‌بندی مراقبت‌های بهداشتی تنها برپایه سن رواج فراوانی دارد. یک بررسی سیستماتیک در سال ۲۰۲۰ نشان داده است که در ۸۵ درصد بررسی‌های پزشکی (از مجموع ۱۴۹ تحقیق)، آنچه تعیین‌کنندۀ افرادِ استفاده‌کننده از درمان‌های خاص بوده، عامل سن بوده است.

افراد مختلف جامعه، از پیر و جوان، در معرض انواع تبعیض‌های سنی قرار می‌گیرند. تبعیض سنی علیه جوان‌ترها در موقعیت‌های زیادی همچون استخدام، مسائل بهداشتی، تأمین مسکن و فعالیت‌های سیاسی اعمال می‌شود، آنجا که اغلب صدای افراد جوان انکار یا رد می‌شود.

ماریا فرانچسکا اسپاتولیسانو (Maria-Francesca Spatolisano)، دستیار دبیرکل هماهنگی سیاست‌ها و امور بین آژانس‌ها در دپارتمان امور اقتصادی و اجتماعی امریکا، می‌گوید: «تبعیض‌های سنی نسبت به افراد پیر و جوان، شایع، ناشناخته و بدون چالش‌اند و عواقب گسترده‌ای برای اقتصاد جوامع در پی دارند. تنها در کنار هم می‌توانیم از تبعیض‌های سنی پیشگیری کنیم. به این جنبش بپیوندید و با تبعیض سنی مبارزه کنید.»

در میان سالمندان، تبعیض سنی، سلامت جسمی و روحی را تحت تاثیر قرار می‌دهد و انزوای اجتماعی و تنهایی را افزایش می‌دهد، موجب ناامنی مالی بیشتر می‌شود، کیفیت زندگی افراد را پایین می‌آورد و به مرگ زودهنگام می‌انجامد. ۶.۳ میلیون مورد افسردگی در سطح جهان برآورد شده است که به نوعی با تبعیض سنی در ارتباط است. تبعیض سنی با دیگر اشکال تعصب و تبعیض، شامل مسائل ناشی از امور جنسیتی، نژادی و معلولیت که بر سلامتی و شادی افراد تاثیر می‌گذارند، تشدید می‌شود و با آنها تلاقی می‌کند.

به گفته ناتالیا کانم (Natalia Kanem)، مدیر اجرایی صندوق جمعیت سازمان ملل، «همه‌گیری کرونا آسیب‌پذیری سالمندان را افزایش داده است؛ به‌ویژه آنان که بیشتر از سایرین به حاشیه رانده شده‌اند و اغلب با تبعیض‌ها و موانعی چندلایه روبرو هستند؛ زیرا یا فقیرند، یا معلولیت دارند، یا زنانی هستند که به‌تنهایی زندگی می‌کنند یا به گروه‌های اقلیت تعلق دارند. بیایید با تغییر در زاویه دید و تجدیدنظر در رفتارهای خود این بحران را به نقطه عطفی تبدیل کنیم، تا بتوانیم باهم جهانی از سلامتی، تندرستی و کرامت انسانی را برای افراد همه گروه‌های سنی بسازیم.»

برآوردها در استرالیا نشان می‌دهند که به‌کارگماردنِ افراد ۵۵ساله و بالاتر، تنها به میزان ۵درصد بیشتر، سودی معادل ۴۸میلیارد دلارِ استرالیا متوجه اقتصاد سالانه این کشور می‌کند.

میشل باچلت، عضو کمیساریای عالی سازمان ملل برای حقوق بشر می‌گوید: «تبعیض سنی که در رویکردها و سیاست‌گذاری‌هایمان بسیار رایج و پذیرفته شده است، هم پیران و هم جوانان را آزار می‌دهد. رواج این پدیده به‌اندازه‌ای است که حتی توانایی تشخیص اثر زیان‌آور آن بر کرامت و حقوق انسانی‌مان را از ما گرفته است. با تبعیض سنی باید رودررو و به‌عنوان عامل ریشه‌ایِ ناقض حقوق بشر مبارزه کنیم.»

مبارزه با تبعیض سنی

در گزارش سازمان بهداشت جهانی، درباره عوامل کاهنده تبعیض‌های سنی به اصلاح سیاست‌گذاری‌ها و قوانین تبعیض‌آمیز سنی، آموزش‌هایی برای ایجاد همدلی بین نسل‌های مختلف و ازبین‌بردن باورهای غلط و کاستن از تعصب‌ها اشاره شده است.

در این رویکرد، همه کشورها و ذینفعان تشویق می‌شوند تا با مشاهده موارد تبعیض سنی، استراتژی‌های مناسب را در پیش بگیرند و در جهت ایجاد نهضتی برای تغییر شیوه اندیشیدن، احساس‌کردن و عمل‌کردن دربرابر سن و سالمندی و پیشبرد دهۀ سالمندی سالم (معرفی‌شده توسط سازمان ملل) گام بردارند.

چند نکته

• تبعیض سنی زمانی رخ می‌دهد که «عامل سن» به‌گونه‌ای برای دسته‌بندی افراد به‌کار گرفته شود که به آسیب، زیان و بی‌عدالتی بینجامد. تبعیض سنی می‌تواند اشکال مختلفی ازجمله برخوردهای تعصب‌آمیز، رفتارهای تبعیض‌آمیز و سیاست‌ها و رویه‌های سازمانی داشته باشد که به تداوم باورهای کلیشه‌ای منجر می‌شود.
• طبق تحقیقی که بر روی ۸۳ هزار و ۳۴ نفر در ۵۷ کشور انجام شده است، نیمی از افراد به‌میزان متوسط یا بسیار زیاد با رفتارهای تبعیض‌آمیز سنی (کلیشه‌ها و تعصبات) روبرو بوده‌اند.
• تبعیض سنی از سه طریق بر سلامتی تاثیر می‌گذارد: روان‌شناختی، رفتاری و فیزیولوژیکی. ازنظر روان‌شناختی، کلیشه‌های منفیِ مربوط به سن می‌توانند استرس را تشدید کنند؛ ازنظرِ رفتاری، داشتن تصورات منفی نسبت به خود، سلامتی ضعیف‌تر را در پی دارند (مانند واکنش‌نداشتن نسبت به داروهای تجویزشده)؛ ازنظر فیزیولوژیکی، کلیشه‌های منفیِ سنی اثر خود را تا دهه‌ها بعد بر مغز (با تجمع پلاک‌های سمی در مغز، گره‌خوردن کلاف‌های رشته‌ای داخل نورونی و کوچک‌شدن هیپوکامپ که همگی تحلیل‌برندۀ اعصاب و از مقدمات آلزایمر هستند) نشان می‌دهند.
• در امریکا، تبعیض سنی به تحمیل هزینه اضافی ۶۳میلیارد دلاری در طول یک سال می‌انجامد. این رقم شامل یک دلار از هر ۷ دلاری است که برای همه امریکاییان بالای ۶۰سال طی یک سال هزینه می‌شود.
• میزان رواج تبعیض سنیِ بین فردی براساس درصد افرادی سنجیده شده است که با این عبارت‌ها ابراز موافقت کرده‌اند: «هرچه پیرتر می‌شوی، درمقایسه با دیگران ادب و احترام کمتری دریافت می‌کنی»، «فراموش‌کاری اقتضای پیری است»، «با بالارفتنِ سنم، احساس می‌کنم بی‌مصرف می‌شوم» و …

برگردان از: فاطمه اتراکی

منبع: سازمان بهداشت جهانی