جرم اختلاس طبق قوانین ایران

اختلاس در لغت به معنای سرقت پول از مؤسسه یا اداره دولتی، دزدی و سوء استفاده مالی توسط شخص مسئول است. قانونگذار ایران در قانون تشدید مجازات مرتکبین اختلاس و کلاهبرداری (قانون)، جرم اختلاس و مجازات آن را تعریف کرده است.

برای تحقق جرم اختلاس سه رکن مادی، روحی و قانونی وجود دارد. در این مقاله به بررسی جرم اختلاس در قوانین ایران و شرایط آن و مجازات های مربوط به آن می پردازیم.

در تعریف اختلاس در ماده 5 قانون آمده است:

«هر یک از کارکنان ادارات و سازمان‌ها یا شوراها یا شهرداری‌ها و مؤسسات و شرکت‌های دولتی یا وابسته به دولت یا مؤسسات انقلابی و دیوان محاسبات و مؤسساتی که با کمک مستمر دولت و دارندگان پایگاه قضایی اداره می‌شوند. قوای سه گانه به طور کلی و همچنین نیروهای مسلح و کارگزاران خدمات عمومی اعم از اخذ و تصرف رسمی یا غیررسمی وجوه یا حواله یا سهام یا اسناد و مبلغ صورت یا سایر اموال متعلق به هر یک از سازمان ها و مؤسسات فوق الذکر یا اشخاصی که به آنها سپرده شده است. بر حسب وظایفی که دارند به نفع خود یا دیگری اختلاس محسوب می شود».

به موجب ماده فوق مرتکبین جرم اختلاس عبارتند از:

• کارکنان ادارات و سازمانها
• کارمندان شوراها یا شهرداری ها
• کارکنان مؤسسات و شرکت های دولتی یا وابسته به دولت
• کارکنان نهادهای انقلابی
• کارمندان دیوان محاسبات
• کارکنان مؤسساتی که با کمک های مستمر دولت در حال مدیریت هستند
• دارندگان پایگاه قضایی
• کارکنان سه قوه
• کارکنان نیروهای مسلح
• مقامات خدمات عمومی اعم از رسمی یا غیر رسمی

اختلاس با تشکیل یا رهبری یک شبکه چند نفره

چنانچه جرم اختلاس توسط شبکه و گروهی از افراد سازماندهی یا هدایت شود مشمول ماده 4 قانون می باشد. حداقل میزان حبس و اخراج متفاوت خواهد بود. مجازات مرتکب این گونه اختلاس حبس از 15 سال تا ابد علاوه بر استرداد مال و جزای نقدی دو برابر مال مکتسبه و انفصال دائم از خدمات دولتی است.

معاونت و تمکین در جرم اختلاس

معاونت در ارتکاب جرم اختلاس به این معناست که شخصی به هر طریقی اعم از تحریک، تطمیع، تهدید و غیره ارتکاب جرم اختلاس را تسهیل کند.کسی که همراه جرم اختلاس باشد به مجازات یک یا محکوم می شود. دو درجه کمتر از اختلاس کننده اصلی (برای اطلاعات بیشتر در مورد درجه مجازات طبق قوانین ایران لطفاً روی «تخفیف مجازات» کلیک کنید). در اختلاس ساده، مجازات معاون اختلاس کننده به مجازات اختلاس کننده اصلی کمتر در نظر گرفته می شود و در موارد شدید، مجازات او به مجازات اختلاس کننده اصلی شدیدتر تعیین می شود.

اما شرکت در جرم اختلاس زمانی صورت می گیرد که سه نفر یا بیشتر در ارتکاب جرم مشارکت داشته باشند. در این صورت مجازات هر یک از شرکت کنندگان به عنوان مرتکب مستقل جرم ارتکابی محسوب می شود.

تفاوت بین اختلاس و سوء استفاده از اعتماد

• تفاوت اختلاس و سوء استفاده از اعتماد (ماده 674 قانون مجازات اسلامی) در مرتکب جرم و موضوع جرم است.
• مرتکب فعل: مرتکب جرم سوء استفاده از اعتماد شخص عادی است و مرتکب جرم اختلاس کارمند دولتی یا مأمور خدمات عمومی خواهد بود.
• موضوع جرم: جرم اختلاس برخلاف جرم سوء استفاده از اعتماد صرفاً می تواند مربوط به اموال دولت باشد یا به دولت سپرده شود.
• وضعیت مالکیت: جرم اختلاس فقط از طریق تصرف قابل تحقق است، برخلاف جرم سوء استفاده از اطمینان که از طریق استعمال، اتلاف و تلف نیز قابل تحقق است.
• ذینفع: در جرم اختلاس، ذینفع می تواند خود مرتکب یا شخص دیگری باشد، در حالی که در جرم سوء استفاده از اطمینان، منفعت شخص دیگری ذکر نشده است.

مجازات جرم اختلاس طبق قوانین ایران            

بر اساس تبصره های شش گانه ماده 5 قانون مجازات اسلامی اختلاس به شرح زیر است:

در صورتی که مبلغ اختلاس تا پنجاه هزار ریال باشد، مجازات مرتکب از شش ماه تا سه سال حبس و شش ماه تا سه سال انفصال موقت خواهد بود.

در صورتی که مبلغ اختلاس بیش از پنجاه هزار ریال باشد، مجازات کارمند به حبس از دو تا ده سال و انفصال دائم از خدمات دولتی خواهد بود.

در هر صورت مرتکب به جزای نقدی معادل دو برابر اختلاس محکوم خواهد شد.

در صورتی که مرتکب در رده مدیر کل یا بالاتر یا همتراز با آنها باشد به انفصال دائم از خدمات دولتی و در صورتی که در رده پایین تر باشد به شرح مذکور محکوم می شود. به شش ماه تا سه سال انفصال موقت از خدمات دولتی محکوم می شود.

در صورتی که جرم کارمند اختلاس شده توام با جعل باشد و مبلغ اختلاس تا پنجاه هزار ریال باشد، مجازات اختلاس به دو تا پنج سال حبس و یک تا پنج سال انفصال موقت از خدمات دولتی افزایش می یابد. .

در صورتی که مبلغ اختلاس بیش از پنجاه هزار ریال باشد، مجازات اختلاس توام با جعل حبس از هفت تا ده سال و انفصال دائم از خدمات دولتی است. در هر مورد اختلاس کننده علاوه بر استرداد وجه یا اموال اختلاس شده به جزای نقدی معادل دو برابر آن محکوم می شود.

این مقاله توسط تیم حقوقی گروه وکلای آریا دادیار به نشانی ariadadyar.com گردآوری شده است.