فرآیند مرمت‌ و بازسازی بناهای تاریخی طاقت فرساست

به نقل از پایگاه اطلاع رسانی شورای اسلامی شهر تهران, ۲۸ اردیبهشت روز جهانی موزه و هفته میراث فرهنگی نامگذاری شده است، روزی که یادآوری می‌کند از تاریخ، رسوم، بناها، اشیا و آثار هنری که توسط جوامع بشر خلق و نسل به نسل منتقل شده است، حفاظت کنیم و پیام این میراث فرهنگی را برای نسل های بعد نیز حفظ کنیم.

به همین مناسب گفت‌وگویی را با سید احمد علوی، رئیس کمیته گردشگری شورای ششم شهر تهران انجام دادیم. گفت‌گویی که علوی در آن از برنامه مدیریت شهری جهت استفاده از فضاها و ابنیه موجود رها شده، سامان دادن فضاهای تملک شده و طرح شورا برای ترغیب مالکان ابنیه ای که خارج از فهرست ملی هستند به حفظ و نگهداری این بناهای ارزشمند گفت.

برخی از موزه‌های شهری و منطقه‌ای به فضایی منفعل تبدیل شده اند

 موزه های پایتخت در چه وضعیتی قرار دارند و موزه های تحت تملک شهرداری از چه قانونی پیگیری می کنند؟

علوی: در سطح شهر تهران حدود ۱۲۰ موزه غیر خصوصی در قالب موزه، باغ‌موزه و خانه‌موزه فعالیت دارد که تعدادی از آن‌ها همچون موزه ملی، رضا عباسی، فرش و کاخ موزه گلستان، نیاوران و سعدآباد جایگاه ملی و فراملی دارند. با وجود دارا بودن پتانسیل بالای گردشگری و کمبود سرانه فضای سبز و فرهنگی در برخی از مناطق، متاسفانه برخی از موزه‌های شهری و منطقه‌ای به فضایی منفعل تبدیل شده اند. این اماکن باید با برنامه ریزی که امیدواریم با تاسیس سازمان گردشگری شهرداری در این سازمان انجام شود، از انفعال خارج و به مکانی جهت حضور و استفاده گردشگران تبدیل شود.

به لحاظ مقررات اداری و مالی موزه‌های تحت مالکیت شهرداری، تابع ضوابط و مقررات شهرداری تهران بوده و از نظر شیوه مدیریت موزه و موزه‌داری، می‌بایست تابع ضوابط و دستورالعمل‌های وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی باشد.

حمایت از موزه‌های فعال  در راس کار قرار گیرد

آیا بخش های خصوصی هم برای حفط موزه ها دخیل هستند یا خیر؟

علوی: در سال‌های اخیر برخی از بنا‌های متعلق به شهرداری جهت بهره برداری در قالب موزه و فضا‌های فرهنگی به بخش خصوصی سپرده شده است، اما شائبه‌ای در خصوص بازپس گیری و تغییر کاربری برخی  از آن‌ها همچون موزه عروسک‌های ملل و موزه نقاشی پشت شیشه مطرح  شد که موجب نگرانی علاقمندان و بخش خصوصی شده است.

به گفته رئیس کمیته گردشگری شورای شهر تهران، در این راستا پیشنهاد می‌شود حمایت از موزه‌های فعال و تعامل محور که در جهت منافع مردم فعالیت دارند با توجه به ماده ۵۵ قانون شهرداری تهران در حوزه املاک و مستغلات و مصوبات لزوم حمایت از مشارکت بخش خصوصی در راس کار قرار گیرد.

شهر ری فاقد موزه است

 چه تعداد موزه در لیست آثار ملی ثبت شدند؟

علوی: شهر ری یکی از با ارزش‌ترین محوطه‌های باستانی پایتخت، پتانسیل و ظرفیت بالایی جهت ایجاد موزه دارد و با توجه به وعده‌های پیشین، علاقمندان و پژوهشگران در انتظار افتتاح نخستین موزه در این منطقه هستند که امیدوارم این مهم در سال جاری محقق گردد.

تاکنون در شهر تهران بیش از ۲۴۰۰ بنای واجد ارزش توسط اداره کل میراث فرهنگی گردشگری و صنایع دستی استان تهران معرفی و حدود ۵۵۰ اثر و سه محله بازار، سنگلج و عودلاجان در لیست آثار ملی به ثبت رسیده اند.

در سال‌های اخیر شاهد رای دیوان عدالت و خروج تعدادی از ابنیه از جمله خانه زند نوابی، حمام سرپولک از فهرست آثار ملی بوده ایم. این موضوع یادآور می‌شود که ثبت ملی تضمینی برای بقا و ماندگاری ارزش‌ها نیست و برای حفاظت از بنا و ارزش‌های تاریخی فرهنگی شهر باید علاوه بر توجه به نهاد و گروه‌های مردمی در حوزه میراث فرهنگی و گردشگری، شرایطی فراهم کنیم تا اثر و بنای تاریخی بتواند زندگی جدیدی را با اعطای کاربری درخور شخصیت و اصالت خود آغاز کند.

متاسفانه نمونه‌های متعددی وجود دارد که مالکین اقدام به اخذ مجوز نموده اند، اما پیچیدگی و عدم وحدت رویه در فرایند اخذ مجوزات و سلیقه‌ای برخورد کردن همچون سنگ بزرگی در ابتدای مسیر موجب دلسردی بهره برداران شده است.

 بناهای تاریخی برای مزمت سازی دچار مشکل هستند، آیا تدبیری دیده شده است؟

علوی: یکی  از مشکلاتی که فرایند مرمت را گاه طاقت فرسا می‌کند، طولانی بودن زمان تاییدات معاونت میراث فرهنگی استان تهران است به گونه‌ای که در مواردی پس از دو سال همچنان پاسخی دریافت نشده است و به دلیل گذشت زمان، ضوابط شهری حاکم بر بنا نیز تغییر کرده و این موضوع سردرگمی مضاعفی ایجاد نموده است. برنامه ای داریم تا در دوره جدید با ایجاد فضای تعاملی با اداره کل میراث فرهنگی استان تهران، این فرایند تسهیل و تسریع گردد.

یکی  از تصمیماتی که می‌تواند مسیر مرمت را تسهیل کند، هماهنگی اخذ تاییدات آتش نشانی همچون بنا‌های مسکونی و اداری با تراکم پایین در دفاتر خدمات الکترونیک است.

مواردی چون هزینه بالا، پیچیدگی فرایند مرمت، لزوم تامین پارکینگ، اخذ مجوزات نظام مهندسی در تمامی محلات یکسان است، اما به دلیل تنوع بافت و معماری ری، تهران و شمیرانات نمی‌توان نسخه‌ای واحد برای مرمت و حفاظت تمامی ابنیه و آثار ارزشمند مطرح نمود و براساس ویژگی‌های تاریخی فرهنگی، مورفولوژی و جایگاه کنونی هر محله در اسناد فرا دست، می‌بایست پاسخی متناسب و بسته حمایتی و تشویقی ویژه‌ای تعریف کرد.

تمامی این موارد در ماده ۴۶ برنامه پنج ساله نیز اشاره شده است و مصوبات حمایتی از مالکین بنا‌های تاریخی در گذشته مطرح شده بود، اما تاکنون هیچ گونه اقدام عملیاتی و موثری در این خصوص صورت نپذیرفته است. مالکینی که تمایل به مرمت و احیای بنای خود دارند به دلیل هزینه بالا و پیچیدگی فرایند مرمت، گاه از ادامه کار منصرف می‌شوند.

صدور پروانه مرمت و ارائه بسته تشویقی به مالکین بنا‌های تاریخی

 پیشنهاد می‌شود معاونت شهرسازی و معماری درخصوص تغییر ساختار و افزایش کارآمدی مدیریت بافت و بنا‌های تاریخی، لایحه‌ای را به شورا ارائه دهد و به قید فوریت صدور پروانه مرمت و ارائه بسته تشویقی به مالکین بنا‌های تاریخی و ارائه ضوابط ویژه بافت تاریخی را عملیاتی کنند تا شاهد تحولی در بافت تاریخی شهر تهران و ارتقای کیفیت زندگی و هویت شهری باشیم. در سال‌های اخیر شهرداری تهران اقدام به تملک تعدادی از بنا‌های ارزشمند در شهر تهران و بهره برداری به نفع شهروندان نموده است، اما برخی از آن‌ها همانند باغ علاءالدوله در منطقه ۱۲ هنوز آماده پذیرایی از شهروندان نشده اند و هرچه زودتر این دست املاک باید تعیین تکلیف شوند.

بازار بزرگ تهران با وسعت ۱۱۲ هکتار علاوه بر قدمت و ارزش‌های تاریخی - فرهنگی به عنوان یکی از مراکز مهم سیاسی، اجتماعی و اقتصادی کشور، نیازمند توجه ویژه جهت حفاظت و مرمت می‌باشد. از سال ۱۳۴۹ طرح‌هایی متعددی برای این محدوده تعریف شد، اما مهمترین آن را می‌توان به طرح جامع ساماندهی بازار مصوب در کمیسیون شورای امنیت کشور متعلق به سال ۱۳۹۲ دانست.

در این طرح سعی شده است ضمن احصاء تهدیدات و آسیب پذیری‌های بازار و جلب نظر مشارکت کلیه دستگاه‌های ذیربط و تقسیم کار اصولی طی یک پروسه زمانی مشخص و در سه مقطع کوتاه مدت، میان مدت و بلند مدت نسبت به تغییر شرایط بازار از وضعیت نابهنجار فعلی به شرایط مطلوب اقداماتی صورت گیرد، اما شاید به دلیل عدم تعیین ناظر بر اجرای این طرح، بخش اعظم آن تاکنون عملیاتی نشده است.

الزام شهرداری تهران به تشکیل سازمان گردشگری

 در رابطه با حفظ بنای تایخی بازار تهران مدیریت شهری برنامه ای دارد؟

علوی: رئیس کمیته گردشگری شورای شهر تهران در خصوص لزوم تاسیس سازمان گردشگری شهرداری تهران  گفت: بیش از ۷۰ درصد بازار موقوفه است و پیچیدگی و گستردگی موضوعات بازار بزرگ تهران، حفاظت و ساماندهی در بخش‌های مختلف، نیازمند همکاری سایر نهاد‌های دولتی همچون استانداری، نیروی انتظامی، اداره اوقاف و امور خیریه، اداره کل میراث فرهنگی، شرکت توزیع برق، شرکت آب و فاضلاب و اداره ثبت اسناد و املاک، با مدیریت شهری است، در این راستا پیشنهاد می‌شود با توجه به مصوبه لزوم ارائه لایحه حفاظت، احیاء، ارتقاء و مدیریت یکپارچه بازار تاریخی تهران و الزام تدوین برنامه اقدام مشترک شهرداری و دولت در بودجه ۱۴۰۱، شهردار محترم تهران توجه ویژه‌ای به این امر داشته باشد و به قید فوریت این برنامه را در جلسات ستاد بازآفرینی کلانشهر تهران تصویب و پیگیری‌های لازم جهت عملیاتی شدن این موضوع را در دستور کار قرار دهد.

یکی از تاکیدات، الزام تاسیس سازمان گردشگری است که امید است این موضوع به فوریت تا پایان تابستان عملیاتی شود.

/باشگاه خبرنگاران جوان