سرکوب نرخ سیمان طی سال‌های گذشته منجر به فساد و رانت خواری شده بود نرخ‌های تحمیلی به صنعت سیمان زیان انباشته را برای تولید‌کنندگان به دنبال داشت به طوری که تولید‌کنندگان تلاششان فقط برای بقا در چرخه تولید بود و بازارهای صادارتی تلاششان را یکی پس از دیگری از دست می‌دادند در سال‌جاری سیمان در بورس عرضه شد و با تعیین نرخ سیمان براساس عرضه وتقاضا التهاب این بازار فروکش کرد. روند عرضه سیمان در بورس با فعال شدن معاملات گواهی سپرده سیمان تکمیل شد و به انحصار در این بازار پایان داد.

حمید فرمانی، مدیرعامل سیمان آبیک در این زمینه گفت: با فعال شدن معاملات گواهی سپرده‌ سیمان همسو با عرضه مستمر این محصول در بازار فیزیکی بورس کالا، اگر شمار مشتریان یک کارخانه ۲۰۰ نفر بود، با امکان خرید مستقیم مشتریان خرد از انبار کارخانه ها، این تعداد به ۲۰۰۰ نفر رسیده است که این رویه به انحصاری که در گذشته در اختیار شمار محدود خریداران عمده بود، پایان داده و شاهد شکل گیری رقابت و کشف نرخ واقعی سیمان در بورس کالا هستیم.

مدیرعامل بزرگ‌ترین تولیدکننده سیمان کشور معتقد است که با شروع عرضه کل سیمان کشور در بورس کالا و در ادامه امکان معاملات آنلاین سیمان در قالب گواهی سپرده کالایی، شاهد ایجاد تعادل و کشف واقعی نرخ این محصول در بورس هستیم.

فرمانی درباره دلیل راه‌اندازی ابزار گواهی سپرده کالایی برای سیمان گفت: سیمان محصول حجیمی است که به طور معمول مصرف‌کنندگان آن هم عمده هستند. این در حالی است که مصرف‌کنندگان خُرد سیمان بعضا در رقابت با مصرف‌کنندگان عمده، دچار ضرر و زیان می‌شدند. از سوی دیگر، کارگزاری‌ها نیز به دلیل کارمزد پایین معاملات خُرد، تمایل چندانی برای این بخش از معاملات نداشتند. بر همین اساس با مشارکت بورس کالا قرار شد بازار عمده‌فروشی از خرده‌فروشی تفکیک شود. بدین ترتیب یک بازار اختصاصی خرده‌فروشی برای سیمان در بورس کالا به عنوان گواهی سپرده سیمان ایجاد شده است تا نیاز مصرف‌کنندگان خرد نیز به راحتی تامین شود.

وی در پاسخ به این‌که آیا خریداران خُرد سیمان با کد سهامداری می‌توانند خرید کنند، عنوان کرد: در قالب گواهی سپرده سیمان دیگر نیازی به داشتن کد مخصوص بورس کالا نیست و خریداران می‌توانند تنها با داشتن کد بورسی سجامی نسبت به خرید سیمان مورد نیاز خود اقدام کنند. پس از خرید با ارائه اوراق بهادار دریافتی به تولیدکننده می‌توانند محصول خریداری‌شده را تحویل بگیرند. در واقع با فراهم شدن امکان خرید سیمان با کد سجامی و سهامداری، معاملات سیمان بورس کالا نیز همانند بورس اوراق بهادار و سایر معاملات گواهی بورس کالا به روی همه مردم گشوده شده و به نوعی این بازار، مردمی شده است. به این ترتیب بورس کالا با ابزار گواهی سپرده کالایی فقط مختص خریداران عمده بازار نیست و تمام مردم و خریداران خُرد نیز می‌توانند نیازهای خود را از این بازار تامین کنند.

به گفته‌ مدیرعامل سیمان آبیک کف و سقف خرید خرد سیمان درقالب گواهی سپرده کالایی هم ‌اکنون ۱۰ تن و سقف آن ۱۰۰ تن است که به طور عمده به خریداران خرد بازار اختصاص دارد.

وی ادامه داد: روزهای یکشنبه و دوشنبه هر هفته مربوط به معاملات عمده سیمان است و میانگین نرخ معاملات عمده در روز بعد با مثبت یا منفی سه درصد به عنوان نرخ معاملات خُرد تعیین می‌شود. با توجه به اینکه به طور معمول در معاملات خُرد رقابت ایجاد نمی‌شود، نرخ با کمترین نرخ پایه تعیین می‌شود. فرمانی درباره مزیت‌های راه‌اندازی گواهی سپرده سیمان برای خریداران خُرد گفت: این ابزار، مزیت‌های بسیاری برای خریداران و خرده‌فروشی‌های بازار دارد. چرا که برخلاف گذشته خریداران بدون هیچ مشکلی می‌توانند نیاز خود را از بورس کالا تامین کنند. ضمن اینکه با جداشدن بازار عمده‌فروشی از خرده‌فروشی، دیگر خریداران خرد در رقابت با خریداران عمده دچار زیان نمی‌شوند. به این ترتیب با این ابزار جدید و تفکیک بازار عمده‌فروشی از خرده‌فروشی، همه خریداران به آسانی با داشتن کدسهامداری می‌توانند سیمان خریداری کنند.

مدیرعامل سیمان آبیک در ادامه گفت: این ابزار برای تولیدکننده‌های سیمان هم مزایای خوبی دارد. گواهی سپرده کالایی باعث می‌شود، تعداد مشتریان کارخانه‌های سیمان افزایش قابل توجهی پیدا کند. برای مثال، اگر یک کارخانه سیمان پیش از این، ۲۰۰ مشتری عمده داشت، با این ابزار تعداد مشتریان آن به دو هزار نفر می‌رسد که البته بیشتر آنها مشتریان خرد هستند.

وی در پاسخ به این پرسش که این کثرت در تعداد خریداران چه آثاری در بازار دارد، افزود: نخستین اثر آن، از بین رفتن انحصار خرید است. در واقع با افزایش خریداران، انحصاری که تنها در اختیار خریداران عمده بود، شکسته می‌شود. این باعث می‌شود، قدرت چانه‌زنی خریداران نیز افزایش یابد و در نهایت می‌تواند به متعادل شدن و کشف واقعی نرخ سیمان منجر شود. همواره وجود انحصار و تعداد محدود بازیگران در هر بازاری نتایج مثبتی به همراه ندارد، اما وقتی که تعداد بازیگران چه عرضه‌کننده و چه خریدار، بالا باشد، به شفافیت ختم می‌شود که این شفافیت به نفع همه است.

فرمانی با اشاره به استقبال تولیدکنندگان سیمان از گواهی سپرده کالایی این محصول بیان کرد: آغاز هر طرح و برنامه جدیدی به دلیل ناآشنایی فعالان و ذی‌نفعان با کندی پیش می‌رود. در گواهی سپرده سیمان نیز در ابتدای راه‌اندازی، آشنایی زیادی از مزایای آن وجود نداشت، اما به مرور و ثبت انبار ۱۵ شرکت تولیدکننده بر روی تابلو، امروز بالای ۳۰ شرکت انبارهای خود را در بورس کالا برای معاملات گواهی سپرده پذیرش کرده‌اند.

 سخن پایانی

صنعت سیمان در مراحل اولیه ورود به بورس کالا با چالش هایی مواجه شد اما مسئولان با بکارگیری ابزارهای جدید در بورس کالا موفق به جدایی بازار عمده فروشی از خرده فروشی شدند به طوری که با افزایش خریداران، قدرت چانه زنی بالارفت و سیمان به نرخ واقعی نزدیکتر شد.

بورس کالا رانت خواری رقابت سیمان صنعت