«رمضونیکه» آیینی با سابقه ۱۴۰۰ ساله

مراسم «رمضونیکه» در دهه دوم تا ۱۹ ماه رمضان در سیستان اجرا می‌شود و از جایگاه خاصی بین مردم برخوردار است. بر اساس اطلاعات کتاب‌های فرهنگ عامه وحتی منابع مرتبط با تاریخ سیستان، آیین‌های رمضان در این منطقه ریشه وتاریخی غنی دارد.

در این مراسم، دسته‌ای از جوانان و نوجوانان هر محله پس از افطار برای جمع‌آوری نذورات به درِخانه‌های مردم می‌روند و اشعار محلی را می‌خوانند. در نمونه‌ایی از این اشعار آمده است: «رمضو الله، الله رمضو، رمضو الله، خوشنوم خدا، رمضو اومده مهمونش کنه، گوو گوساله ره قربونش کنه، ای سرا از کنه که کولک داره، م که فهمو صابیو بورک داره، ای سرا از کنه که رو و باده، دو پسر داره که نو دوماده» «رمضان ماه خداست، رمضان آمده مهمانش کنید، گاو و گوساله را قربانش کنید، این منزل از کیست که بادگیر دارد، من که می‌دانم صاحبش بورک دارد، این منزل از کیست که رو به باد است، دو پسر دارد که تازه ‌داماد است» این اشعار برای این خوانده می‌شود که صاحبِ ‌خانه‌ها هر چه دارند از سر سخاوت برای کمک به مستمندان به دسته رمضان خوان هدیه دهند.

شرکت‌کنندگان در این آیین پس از اجرای برنامه رمضان‌خوانی برای دریافت انعام از سوی صاحب‌خانه منتظر می‌مانند، البته این انعام برای هدیه به دیگران است. پس از مدتی کوتاه صاحب‌خانه با کلوچه محلی، مقداری پول یا مواد غذایی در حد توان خود، به جمع رمضان خوان‌ها پیوسته و در صورت تمایل همراه آنان رفته یا مواد غذایی و پول در اختیارشان می‌گذارد.

خانه‌ای که توانایی لازم برای کمک کردن ندارد با مقداری آب که نشانه روشنایی و آبادانی است به در منزل آمده و در فرصتی مناسب بدون اینکه دیگران متوجه شوند آب را از پشت‌بام و یا سر در منزل بر روی دسته رمضان خوان می‌ریزد و لحظاتی به شادی و شوخی سپری می‌شود، رمضان خوان‌ها نیز متوجه منظور شده و به خانه دیگری می‌روند. جوانان با اجرای آیین رمضان خوانی از مردم پول و غذا جمع‌آوری کرده و چنانچه در میان خودشان فردی کم‌بضاعت وجود داشته باشد مقداری از آن را می بخشند و بقیه را میان نیازمندان و فقرا توزیع می‌کنند.

به گفته بزرگان فرهنگی و در باور مردمانی که از این خطه هستند، رمضانی که نام خداوند است، آمده و باید به پیشوازش برویم. گاو و گوساله‌ای برایش قربانی کنیم اگر هم گاو و یا گوساله‌ای نباشد حداقل می‌توان خروس یک‌ساله را برایش قربانی کنیم. آیین‌های رمضان خوانی و سحر خوانی ریشه در فرهنگ غنی مردم سیستان دارد و در واقع این آیین‌ها قداستی خاص به ماه مبارک رمضان می‌بخشد. برخی ریشه این آیین را در تاریخ مردم سیستان و عیاری و فتوت آن‌ها می‌دانند.

همچنین مرسوم است تعدادی از جوانان به قصد کمک به مستمندان گروهی تشکیل می‌دهند و جولی کش آن‌ها کسیه‌ای به خود می‌بندد و هنگام افطار به در خانه‌ها می روند. این امر در واقع پرورش روحیه نوع‌ دوستی و کمک به مستمندان در باطن جوانان خدا جوی سیستانی است. این عمل یادآور جوانمردی و عیاری است که میان مردم سیستان از دیرباز مشهور بوده است و هر کجاهم که سیستانی‌ها مهاجرت کرده‌اند، حافظ این رسم بوده‌اند.

به گفته محمد آذری - مدیر مسئول روزنامه گلستان نو (نیمروز) -، این آیین در گذشته توسط ریش‌سفیدان و بزرگان صورت می‌گرفت، اما امروزه توسط جوان‌ترها انجام می‌شود. شاید زیبایی این رسم به اشعاری که خوانده می‌شود نباشد بلکه همین موضوعات ظریف است که رمضونیکه را به عنوان یک نماد و پیوند دهنده فرهنگ کهن وباستانی سیستانی‌ها با رویکردهای دینی ومذهبی این مردمان تبدیل کرده است. نوادگان رستم، ‌ یعقوب و این پهلوان زادگان سرزمین نیک اندیش ایران، ریشه‌های تمدنی و کهن سرزمین کهنسال خود را در قالب‌های مذهبی و اسلامی به رخ جهانیان می‌کشند ونشان می‌دهند که داد و دهش ومهرورزی ریشه در فرهنگ مردمان سرزمین‌مان دارد که باید این رسوم زیبا را برای نسل‌های بعد نیز به یادگار گذاشت.