از خط قرمزهای صورتی تلویزیون تا بی‌اعتمادی به هنرمندان

این بازیگر تئاتر، سینما و تلویزیون در گفت‌وگویی با ایسنا، درباره‌ی مباحثی چون دلایل دوری از تلویزیون، لزوم رعایت اصل چندصدایی در صداوسیما، حضور در تلویزیون با سریال‌های رمضانی، مخاطبان از دست رفته این رسانه و گرایش آنها به سریال‌های ترکیه‌ای، شیوه نظارت‌ بر برنامه‌ها و مدیریت‌ها سخن گفت.

دوری از تلویزیون

امین تارخ که در سریال‌هایی چون «معصومیت از دست رفته»، «جراحت» و «اغماء» ایفای نقش کرده است، درباره علت دوری‌ طولانی‌مدت از تلویزیون، اظهار کرد: در این سال‌ها پیشنهادهای بسیاری برای بازی در تلویزیون شده است اما بنده در شرایطی هستم که قرار نیست اشتباهات غیرقابل برگشت مرتکب شوم؛ بنابراین همکاری‌ام را با تلویزیون کم کردم و مثلا از ۲۰ پیشنهاد، یک پیشنهاد را انتخاب کردم.

او درباره علت انتخاب سریال «رهایم نکن» به کارگردانی محمد مهدی عسگرپور، توضیح داد: این سریال کارگردانی دارد که صاحب قدرت لازم برای ساخت مجموعه تلویزیونی جذاب است و از طرفی پیش از این هم با همدیگر همکاری داشته‌ایم و البته بیش از همکار، با هم دوست هستیم. از طرفی صاحب فیلمنامه‌ای است که سوژه و قصه دارد و حرفی برای طرح کردن که جذابیت‌های لازم را داشته باشد. این مجموعه جزو نادر سریال‌هایی است که یک سناریو آماده داشته است. زمانی که شما صرفا با یک طرح روبه‌رو هستید، حتما آن را نمی‌پذیرید و اعتماد لازم به فیلمنامه ندارید.

تلویزیون کارهای رمضان را جدی‌تر می‌گیرد

این بازیگر درباره حضور پررنگ در سریال‌های رمضانی، توضیح داد: من کارم بازیگری است چه ایام رمضان باشد، چه عید و چه مناسبت‌های دیگر. حال اگر به شکل تصادفی چندین کار رمضانی داشته‌ام به این دلیل بوده است که تلویزیون کارهای ماه رمضان را جدی‌تر می‌گیرد. تلویزیون اصولا در این مناسبت بودجه بیشتری قائل می‌شود و سوژه‌های قابل طرح را انتخاب می‌کند و اصولا ریسک بیشتری می‌کند. به عنوان مثال در سریال «اغماء» خیلی بحث بود که اساسا قضیه شیطان و ابلیس مطرح شود و بالاخره این ریسک را کردند و مطرح کردند و در ماه مبارک می‌توانستند این کار را بکنند و یا کار «جراحت» که یک فردی فرد دیگر را دوست دارد و پیش از محرمیت با مشکلاتی مواجه می‌شوند که این مساله مطرح شد و هیچ اتفاق بدی هم نیفتاد.

جای پای عسگرپور در سریال‌هایش

او با اشاره به سریال رمضانی «رهایم نکن» و محتوای آن مطرح کرد: مجموعه «رهایم نکن» شاید شبیه به کارهای دیگر کارگردان نباشد اما به هر حال آقای عسگرپور کاراکتری دارد که در همه کارهایش جای پا و نشان شخصیتی‌اش وجود دارد. اتفاقا این سناریو یکی از جذابیت‌هایش این است که راجع به موضوعی صحبت می‌کند که قبلا به اندازه کافی راجع به آن بحث شده ولی شعار داده شده است، مثل جنگ که به اندازه کافی راجع به آن صحبت شد اما حتی یک فیلم جنگی به درد بخور نداریم. موضوع این سریال درباره حلال و حرام است. در حالی که آن ور چند سال از جنگ جهانی دوم گذشته هنوز نجات سرباز رایان ساخته و پخش می‌شود و آدمی حیرت می‌کند که چقدر در این فیلم بلد هستند خودشان را مظلوم نشان دهند. بلد هستند چگونه آن واقعیتی که برایشان افتاده است را به شکل تراژیک نمایش دهند و هزینه کنند و زحمت بکشند. ما هم راجع به حلال و حرام و جنگ و همه این‌ها صحبت کرده‌ایم که تاکنون هیچ اثری نداشته است. برای اینکه با تبلیغات و شعار دادن کارمان را پیش می‌بریم.

رهایم نکن شعار نمی‌دهد

تارخ با اشاره به فیلمنامه «رهایم نکن» گفت: اساسا سناریو «رهایم نکن» شعار نداده است. یک آدمی را در یک موقعیت ویژه قرار داده و زجری که بابت خطایی که انجام داده می‌کشد و تماشاگران شاهد آن هستند. به نظرم اگر قرار باشد تأثیر بگذارد واقع‌گویی و پرهیز از شعار بیشتر در تماشاگر نفوذ پیدا می‌کند تا شعار صرف.

این بازیگر درباره کاراکتر حاج رسول در مجموعه «رهایم نکن» نیز توضیح داد: در این سریال نقش یک حاجی به نام رسول را بازی می‌کنم که یک زمانی در زندگی اشتباهی کرده است و خودش، خودش را به چالش می‌کشد.

امیدوارم تلویزیون چندصدایی شود

امین تارخ در پاسخ به اینکه آیا رویکرد چندصدایی در تلویزیون پس از گذشت سال‌ها دیده می‌شود، اظهار کرد: امیدوارم تلویزیون ما چندصدایی شود و کمی به آن شعارهایی که ۳۰، ۴۰ سال پیش می‌دادند و می‌دادیم عمل کنیم. اینکه بعد از ۴۰ سال صداوسیما تازه به این نتیجه رسیده است که رویکرد چندصدایی داشته باشد اتفاق مبارکی است، اما من کمی ناامیدم و فکر می‌کنم نه فقط تلویزیون ما، بلکه فرهنگ ما در این مملکت به گونه‌ای برنامه‌ریزی شده است که سلیقه‌های مختلف می‌آیند و تغییرات مختلف می‌دهند. به دلیل اینکه برای مدیریت فرهنگی این مملکت هزارصدایی است و نه چندصدایی و هر کسی ساز خودش را می‌زند. تلویزیون یک جور ساز می‌زند، سینما یک جور، تئاتر یک جور و وزارت ارشاد طور دیگری ساز می‌زند. اصولا مباحث فرهنگی به گونه‌ای مدیریت می‌شود که همیشه یک قیچی بزرگ سانسور پشتش است و قرار است آن تصمیم بگیرد که چه صدایی پخش شود و چه صدایی پخش نشود.

این بازیگر در ادامه این سوال مطرح کرد: فکر می‌کنم اگر قرار است صاحب یک نظام مستحکم در جامعه باشیم،‌ باید چندصدایی بودن که دیر هم اتفاق افتاد، هر چه زودتر اتفاق بیفتد. هر چند این مطلب را تعارف تلقی می‌کنم که قرار است، چندصدایی باشد. همیشه قرار بوده و هرگز واقعا اتفاق نیفتاده است. اگر اتفاق می‌افتاد شاهد یکسری گله‌های دست جمعی نمی‌بودیم. اگر ریز ریز حرف‌ها زده شود و تبدیل به فریاد نشود، خیلی جذاب‌تر است و نشان می‌دهد ما صاحب رشد، تمدن و صاحب عقل هستیم و بلد هستیم گفت‌وگو کنیم و مذاکره داشته باشیم. اما زمانی که جامعه ما تبدیل به تک‌صدایی می‌شود احتمالا یک فشارهایی ایجاد می‌شود. جریمه‌هایی می‌شویم که بعدا تصمیم می‌گیریم چندصدایی را انتخاب کنیم. این حرف‌ها زیربنای محکمی ندارد چرا که مدیریت یک‌دستی ندارد و تصمیم‌گیری‌ حساب‌شده و از قبل گرفته‌شده وجود ندارد و همه سلیقه‌ای است. اصولا با رفتن یک مدیر آن سلیقه و آن تفکر و تلقی هم می‌رود و جایش تفکر و تلقی دیگری می‌آید که جایش را باید از صفر شروع کند. امیدوارم این چندصدایی که مطرح می‌شود در صداوسیما شوخی نباشد. ما این مملکت را دوست داریم و هر چه متعلق به مملکت باشد را دوست داریم و باید این چندصدایی را بپذیریم.

این سریال‌ها قابل قیاس نیستند

تارخ در ادامه در پاسخ به این پرسش که در طول این سال‌ها با محدودیت‌هایی که تلویزیون داشته است، چگونه خودتان را با شرایط وفق داده‌اید، اظهار کرد: من هم شرایط خوبی نداشتم. شما اگر کارهای ۱۰ سال قبل من را با ۱۰ سال قبل‌تر ببینید متوجه می‌شوید که قابل قیاس نیست. این محدودیت‌ها جوان و پیشکسوت نمی‌شناسد. موقعی که شرایط سخت باشد برای همه سخت است. برای من پیش آمده است پنج سال کار نکنم برای اینکه شرایطی بوده که دلخواه من نبوده است.

این بازیگر در همین زمینه به سریال‌هایی که در آن ایفای نقش کرده است، اشاره کرد و گفت: سال ۸۲ «معصومیت از دست رفته» کار کردم و بعد از چهار سال «اغماء» و «جراحت» را کار کردم و سه سال بعد سریال دیگری را کار کردم و امسال هم سریال «رهایم نکن» را کار می‌کنم. در طول ۱۱ سال بازی کردن در چهار مجموعه که همکاری نشد! اما چیزهایی که چه بازیگران جوان و چه صاحب کسوت را از تلویزیون پس می‌زند دایره تنگ سوژه‌ها در آن است. از طرفی مدیریت‌های ضعیف و مدیریت‌های باری به هر جهت به جای آنکه رفع بحران کنند بحران‌سازی می‌کنند و مقوله فرهنگ هیچ‌گاه جدی گرفته نمی‌شود. در حالی که کافی است در یکی از این موارد که مطرح کردم از مقوله فرهنگ عقب بیفتیم.

وقتی در اوج بودیم تلویزیونی مثل ترکیه در حضیض بود

بازیگر «معصومیت از دست رفته» با اشاره به سریال‌های ماندگاری که پیش از این در تلویزیون ساخته شد و در مقایسه با سریال‌های این روزهای تلویزیون، گفت: زمانی بود که تلویزیون «امام علی(ع)»، «سربداران»، «بوعلی‌سینا» و «هزاردستان» تولید می‌کرد و زمانی امید این وجود داشت که کشورهای حاشیه خلیج فارس این آثار را خریداری می‌کردند. یادم می‌آید سریال «اغماء» به وسیله کشورهای حاشیه خلیج فارس خریداری شد و تحت عنوان دیگری آن را پخش کردند؛ بنابراین زمانی که ما در اوج کار می‌کردیم، تلویزیونی مثل ترکیه در حضیض بود. یادم می‌آید زمانی یکی از فیلمبرداران ما حدود ۲۵ سال پیش به ترکیه رفته و دوربین ۱۶ میلی‌متری برای آن‌ها فروخته بود و آن‌ها مطرح کرده بودند که اگر باز هم از این دوربین‌ها دارید، بیاورید. الان آن‌ها صاحب امکاناتی هستند که ما بلد نیستیم با آن کار کنیم. در دیجیتال آنقدر پیشرفت کرده‌اند که ما از ترک‌ها هم عقب افتاده‌ایم. شما اگر نگاه خیلی گذرا و سطحی به خانه‌های مردم بیندازید می‌بینید که چه اتفاقی افتاده است. اتفاق این است که کل تلویزیون ما ۱۰ درصد تماشاگر دارد و کل تلویزیون ترکیه و دیگر ماهواره‌ها ۹۰ درصد جمعیت را پوشش می‌دهد، چرا؟ برای اینکه رنگ و لعاب بهتری دارند، برای آنکه سوژه‌های تکراری ندارند و برای آنکه دست و بال بازتری دارند و از آن طرف هم به قدر کفایت به اخلاقیات ما لطمه می‌زند و به اندازه کافی به مناسبات خانوادگی ما آسیب می‌زند و اصلا مدیریت‌ها را نمی‌بینیم که قدری نگران این مساله باشند. یعنی باز هم سوژه‌های تکراری کار می‌کنیم و باز هم با خودمان تعارف می‌کنیم و جلوی پای خودمان بلند می‌شویم و مدام می‌گوییم ما متمدن‌ترین کشور دنیا و دینی‌ترین کشور دنیا هستیم. در حالی که واقعیت این است که این‌طورها هم نیست.

نظارت‌های مزاحم را اعمال نکنیم

این بازیگر با اشاره به سریال‌های ترکیه‌ای و فیلم‌های مطرح دنیا، گفت: ما از این طرف و آن طرف در حال ضربه خوردن هستیم. از سریال‌های ترکیه‌ای یک جور آسیب می‌بینیم. از فیلم‌های آمریکایی یک جور ضربه می‌بینیم البته که می‌گوییم طبیعتا باید نظارت باشد اما باید یک جورهایی همه فعالیت‌ها حساب و کتاب داشته باشد. به ویژه مناسبات فرهنگی. این بدین معنا نیست که ما نظارت‌های مزاحم را اعمال کنیم و تن به اعتماد به جامعه فرهنگی و هنری ندهیم. فکر می‌کنم دیگر همه می‌دانند بی‌حجابی و بدحجابی چیست. همه می‌دانند که سوژه‌های غیرقابل مطرح چیست. کمی فقط اعتماد لازم است که وجود داشته باشد تا شرایط فرهنگی قابل تأمل باشد.

تارخ با بیان اینکه تلویزیون به هنرمندان اعتماد ندارد، در عین حال گفت: اخیرا شاهد این هستیم که گاهی یک خط قرمزهایی که قبلا وجود داشت کمرنگ شده و مایل به صورتی شده است اما هنوز هست. تا کی تبدیل به خط‌های غیرمزاحم شود واقعا معلوم نیست.

تارخ در بخش پایانی گفت‌وگوی خود مطرح کرد: ما آرزو داریم در مملکت خودمان کار کنیم و در مملکت خودمان شاهد تولیدات فرهنگی شایسته‌ای باشیم و در دنیا هم سرمان را بالا بگیریم. تلویزیون نیز باید خودش را اصلاح کند تا سیاست‌های فرهنگی ماندگاری داشته باشد و این همه مدیریت‌های دمدمی مزاج نداشته باشد وگرنه اهالی هنر ثابت کردند که لیاقت و شایستگی و توانش را دارند و ثابت هم کرده‌اند که دو سال پشت سر هم اسکار بگیرند و در جشنواره‌های معتبر دنیا شرکت کنند و این مدیران فرهنگی هستند که باید از این دوستان حداکثر استفاده را ببرند.