به چه بهایی می‌خندانیم؟

یکی از نمونه‌های این رویکرد را می‌توان در جنگ‌های شبانه سیما مشاهده کرد که با آغاز ماه مبارک رمضان به صورت زنده و با حضور مهمانانی که اغلب در میان آنها بازیگران تلویزیونی حضور دارند، پخش می‌شود.

در این میان، برای مثال قسمت‌های پخش‌شده از جنگ شبانه شبکه یک، بیانگر این است که برنامه‌ریزی مشخصی برای تامین محتوای برنامه وجود ندارد و به هر بهانه‌ای برای خنداندن مخاطب چنگ زده می‌شود؛ غافل از اینکه تجربه ثابت کرده است مخاطبان به خوبی می‌توانند مرز میان طنز و لودگی را تشخصی دهند!

در یکی از قسمت‌های این برنامه که شامگاه گذشته (هفتم خرداد ماه) راهی آنتن شد، یکی از چهره‌های تلویزیونی در ابتدای حضور خود بر اساس موضوع مورد بحث با مهمان قبلی، اندکی درباره معضل اعتیاد به بیان سخنانی پرداخت. او سپس به دعوت مجری برای حضور در بازی‌های نمایشی همانند خواندن شعر «آهویی دارم خوشگله»! شرکت کرد که نه تنها سرگرم‌کننده نبودند، بلکه به دلیل بی‌محتوایی، حتی با استقبال تماشاگران حاضر در این برنامه زنده نیز مواجه نشد.

اما شوک واقعی آنجا به مخاطب وارد شد که این مهمان به طنز یا جدی، از مجری برنامه درباره سکه‌ای که قرار است به او هدیه داده شود پرسید و مجری هم در پاسخ گفت به دلیل شعار حمایت از کالای ایرانی، تولید داخلی به او هدیه داده خواهد شد که بازیگر هم فرش دستباف ابریشم تقاضا کرد! این صحبت‌ها حتی اگر به شوخی هم بیان شده باشند، قطعا و طبیعتا نه تنها تاثیر منفی روی مخاطب خواهد گذاشت، بلکه شأن برنامه و مهمان را هم زیر سوال می‌برد.

البته این رویکرد بعضا در سایر برنامه‌های تلویزیونی هم دیده می‌شود که در همین راستا خبرنگار ایسنا با تعدادی از برنامه‌سازان و مجریان تلویزیونی گفت‌وگوهایی را انجام داده است تا مزایا و آسیب‌های حضور سلبریتی‌ها در برنامه‌های تلویزیونی را از زاویه دید آن‌ها بررسی کند.

داوود آجرلو، تهیه‌کننده برنامه «رو به روی ماه» در این باره می‌گوید، «به طور کلی تصور می‌کنیم که سلبریتی‌ها می‌توانند جذابیت ایجاد کنند و این مساله از تنبلی ناشی می‌شود و به مدیران، برنامه‌سازان و مخاطبان ما بستگی دارد. آن‌ها تصور می‌کنند که با حضور سلبریتی‌ها جذابیت ایجاد خواهد شد و متأسفانه به برنامه‌های دیگری که این افراد حضور ندارند اهمیت داده نمی‌شود. بنابراین سازمان صداوسیما هم بودجه کمی را برای این برنامه‌ها کنار می‌گذارد و می‌گوید به دلیل اینکه برنامه شما جذابیت ندارد بروید و سلبریتی دعوت کنید؛ یعنی خود صداوسیما هم تقاضا می‌کند که ما سلبریتی‌ها را دعوت کنیم اما مگر چقدر گنجایش وجود دارد و  در واقع نمی‌خواهیم برنامه‌هایی با مدل‌های دیگری را تولید کنیم.»

احسان ارغوانی، تهیه‌کننده برنامه «بوی عیدی» هم نقش اسپانسرهای برنامه‌های تلویزیونی در دعوت از سلبریتی‌ها را پررنگ می‌داند و اظهار می‌کند: زمانی که حامی مالی برنامه بخواهد که سلبریتی‌ها در آن حضور داشته باشند، اگر تهیه‌کننده هم مخالف باشد، مجبور است که بپذیرد.

مجید صحاف، تهیه‌کننده برنامه همیشه خونه با اشاره به اینکه حضور بازیگران در برنامه‌های تلویزیونی یک بار در سال کافی است، ادامه می‌دهد: حضور بازیگران سالی یک بار برای اینکه بفهمیم چه کارهایی انجام خواهند داد و تا به حال چه کارهایی کرده‌اند، برای مخاطب جذاب است و اشکالی ندارد. اما این مساله که در هر برنامه تلویزیونی به هر بهانه از این افراد استفاده و حرف‌های تکراری زده می‌شود، درست نیست.

او با انتقاد از هزینه‌ای که برای دعوت از سلبریتی به برنامه تحمیل می‌شود، می‌گوید: من به شدت مخالف هستم زیرا یک هزینه سنگین را به برنامه تحمیل می‌کند که هیچ بازگشتی هم ندارد. من فکر می‌کنم که هیچ یک از مردم راضی نیستند از بیت‌المال پولی به این شکل صرف شود و به درآمد بازیگران اضافه شود. اگر این پول را به فرد کارآفرینی بدهیم ایرادی ندارد اما اگر چهره بیاوریم و پولی هم به درآمد آن‌ها اضافه کنیم درست نیست.

محمد فواد صفاریان‌پور، کارگردان ویژه برنامه تحویل سال تلویزیون آمدن سلبریتی‌ها به صورت تجمعی و زیاد، آن هم با اعداد و ارقام عجیب و غریب در شبکه‌ها که هر شبکه‌ای تلاش می‌کرد این سلبریتی‌ها را از شبکه‌های دیگر بگیرد را اتفاق ناخوشایندی می‌داند و از نظر او متأسفانه این رقابتی است که سالیان سال وجود دارد و کسی برنامه‌سازی نمی‌کند.

او در ادامه با بیان اینکه ویژه برنامه‌های مناسبتی ما تبدیل به کلکسیونی از بازیگران متنوع شده است، اظهار می‌کند: ما اگر بلد باشیم یک مهمانی ساده تلویزیونی برگزار کنیم خیلی جذاب‌تر خواهد بود که گروهی از افراد را با ارقام عجیب به برنامه دعوت کنیم.

منصور ضابطیان، مجری و تهیه‌کننده برنامه‌های تلویزیونی هم در این راستا مشکل را از بازیگران و مهمانان برنامه‌ها نمی‌داند و از نظر او در همه جای دنیا تعداد افرادی که برای برنامه‌های تلویزیونی جذاب هستند، محدود است. او مشکل را از ساختار برنامه‌ها که شبیه به هم هستند، می‌بیند و از نظر او برنامه‌های تلویزیونی به ویژه گفت‌وگو محورها طرحی ندارند برای اینکه بدانند با هنرمندان چگونه صحبت کنند.

ضابطیان راه حلی برای جلوگیری از تکراری شدن برنامه‌ها ارائه می‌دهد و اضافه می‌کند: کارکرد بسیاری از برنامه‌های تلویزیونی در سراسر جهان این است که ستاره‌های خودشان را تولید کنند و از ستاره‌های دیگر استفاده نکنند. برای همین یکی از کارهایی که در برنامه‌های تلویزیونی می‌توانیم انجام دهیم این است که افراد و استعدادهای جدید را بیابیم و ستاره‌های خودمان را ایجاد و از آن‌ها استفاده کنیم تا بتوانیم کمبود این نوع افراد را در برنامه‌ها جبران کنیم.

این تهیه‌کننده برنامه‌های تلویزیونی با اشاره به دریافت هدیه برخی بازیگران از برنامه‌سازان بیان می‌کند: تعدادی از بازیگران برای حضور در برنامه‌ها هدیه دریافت می‌کنند و برخی از آن‌ها نیز هدیه‌ای نمی‌گیرند؛ برای مثال برخی برنامه‌ای را دوست دارند و بدون دستمزد در آن حضور پیدا می‌کنند اما به نظر من تا اندازه‌ای حقشان است که برای حضور خود در برنامه‌های تلویزیونی یا هر جای دیگری دستمزد بگیرند به دلیل اینکه آن‌ها وظیفه‌ای ندارند تا در همه جا حضور داشته باشند و این هم بخشی از حرفه آن‌هاست.

ضابطیان با بیان اینکه دریافت دستمزد باید از منطق درستی پیروی کند، اظهار می‌کند: اگر اسپانسری در یک برنامه به دلیل اینکه پولدار است پول‌های زیادی را خرج کند، باعث می‌شود برنامه‌های تلویزیونی دیگر که توان مالی درستی ندارند تا برای حضور بازیگر خرج کنند، شکست بخورند و این مساله به کل برنامه‌های تلویزیونی ضربه می‌زند.

هرمز شجاعی مهر، مجری تلویزیون با اشاره به تکراری شدن برنامه‌های تلویزیون در مناسبت‌های مختلف می‌گوید: زمان عزا و شادی در کشور، همه شبکه‌ها مانند هم عمل می‌کنند و هیچ فرقی هم با هم ندارند و فقط هزینه صرف می‌شود؛ بنابراین به نظرم برنامه‌ها باید یک کاسه شوند.

او درباره پرداخت هزینه به هنرمندان در قبال حضور در برنامه‌های تلویزیون بیان می‌کند: به نظرم هنرمندانی که به برنامه‌ها دعوت می‌شوند، معمولا باید پول بگیرند زیرا زندگی‌شان هم از این راه می‌گذرد. به نظرم افرادی که پول نمی‌گیرند اشتباه می‌کنند. یک هنرمند و هنرپیشه بعد از سال‌ها کار کردن معروف شده و حالا می‌خواهد به عنوان مهمان به برنامه‌ای بیاید؛ بنابراین طبیعی است که عوامل باید پول بدهند تا در برنامه حضور پیدا کند.

احسان کرمی، مجری و بازیگر تلویزیون درباره حضور سلبریتی‌ها در تلویزیون و اهمیت برنامه‌سازی در این راستا می‌گوید: به نظرم ایراد چنین برنامه‌هایی از مهمانان نیست، بلکه از شکل برنامه‌سازی است. اگر برنامه‌سازهای صاحب فکر، ایده، به‌روز و باسلیقه در تلویزیون مشغول به کار شوند طبیعتا این روند از بین می‌رود. همان‌طور که تعداد کمی از برنامه‌های گفت‌وگو محور همین مهمانان را دعوت کرده‌اند اما به دلیل اینکه شکل برنامه متفاوت بوده، گفت‌وگوها نیز جذاب شده است. 

او ادامه می‌دهد: هنوز از ۲۰ درصد جذابیت سلبریتی‌ها هم در تلویزیون استفاده نشده است و این مساله به ضعف برنامه‌سازی در تلویزیون برمی‌گردد. در واقع تلویزیون ما بیشتر یک رادیو تصویری شده است که دو نفر می‌نشینند و گفت‌وگو انجام می‌دهند و هیچ جذابیتی ندارد.

محسن مناجاتی، تهیه‌کننده برنامه مناسبتی «شادباش» و «رنگین کمان» حضور بازیگران در برنامه‌ها را در قالب نمایش درست می‌داند و می‌گوید که اگر در این شرایط گفت‌وگویی هم با آن‌ها انجام شود، ایرادی ندارد. اما صرف گفت‌وگو درباره اینکه در آینده می‌خواهند چه کاری انجام دهند، جذابیتی ندارند.

الهام غفوری، تهیه کننده سریال «پایتخت» بر پرهیز از شباهت‌های برنامه‌های تلویزیونی اشاره و اظهار می‌کند: شباهت‌ها را در هر جایی باید از بین برد و برنامه‌های جذاب‌تر و متنوع‌تر ایجاد کرد؛ البته که حضور هنرمندان هم عاملی است که باعث می‌شود مردم شبکه‌های تلویزیون را تماشا کنند.

شاهین امین، منتقد درباره ویژه‌برنامه‌هایی که تلویزیون برای ایام عید تدارک دیده است، از حضور پررنگ سلبریتی‌ها که اتفاق ناخوشایند هر ساله‌ تلویزیون است یاد می‌کند و می‌گوید: آرزو می‌کنم تلویزیون یک روز از این سلبریتی بازی بی‌مزه‌ای که سال‌هاست شروع کرده و در همه برنامه‌هایش هم وجود دارد دوری کند و بداند که سلبریتی باید ارزش‌هایی داشته باشد و سلبریتی‌ها واقعی باشند. متاسفانه اغلب این افراد سلبریتی‌های ساده فضای مجازی هستند.