کاهش مطالبات معوق بانک ایران زمین

 ازجمله مشکلات نظام بانکی در اقتصاد ایران افزایش حجم تسهیلات غیرجاری (مطالبات معوق) است. وجود مطالبات غیرجاری، آثار منفی بسیاری برای بانک‌ها و مؤسسات مالی به همراه داشته و حتی می‌تواند آن‌ها را به مرز ورشکستگی هدایت کند و با بحران‌های پیدا و پنهان زیادی همراه سازد. چاره نیندیشیدن در این خصوص، ضمن آنکه هرسال بخش مهمی از دارائی‌های بانک‌ها را ناکارآمد می کند، آثار مستقیم آن نیز بر نتیجه کارکرد و سودآوری این‌گونه مؤسسات در قالب هزینه مطالبات مشکوک الوصول سایه می‌افکند. درنهایت استمرار این وضعیت، بانک‌ها را با ریسک مواجه کرده و در سطوح مختلف، رتبه اعتباری آن‌ها را به‌شدت کاهش داده و موقعیت آن‌ها را متزلزل می کند. در نتیجه آثار مستقیم آن کاهش میزان سود هر سهم بانک و کاهش ارزش سهام در بازار معاملات سهام، یعنی کاهش ثروت سهامداران آن است. این موضوع همچنین به‌صورت غیرمستقیم تأثیر بر نگرش مردم در مورد بانک و کاهش درجه‌ی اعتماد آنان، اثر خواهد داشت. توجه به این موضوع موجب می‌گردد مدیران بانک‌ها و مؤسسات اعتباری به مسئله ریسک و نحوه مدیریت آن درهمه ابعاد محتمل (نقدینگی، اعتباری، عملیاتی و …) توجه ویژه‌ای کنند. لذا توجه به میزان مطالبات غیر جاری بانک‌ها و آگاهی مسئولین از شیوه اقدام برای کاهش آن، می‌تواند درراستای شفاف‌سازی واصلاح شرایط حاکم بر نظام پولی و بانکی کشور، بسیار مؤثر و کارگشا باشد. به‌موجب دستورالعمل‌های بانک مرکزی در مورد طبقه‌بندی دارائی‌ها، تسهیلات اعطایی با توجه به کیفیت به ۴ دسته به شرح زیر طبقه‌بندی می‌شود. کیفیت هر فقره تسهیلات بر پایه سه عامل (زمان، وضعیت مالی مشتری و صنعت یا رشته فعالیت ایشان) ارزیابی می‌شود.

 ۱- طبقه جاری: در این طبقه، پرداخت اصل و سود تسهیلات و یا بازپرداخت اقساط در سررسید صورت گرفته و یا حداکثر در فاصله ۲ ماه از سررسید اقساط قرارداد پرداخت شود.

 ۲- طبقه سررسید گذشته: دراین طبقه، از تاریخ سررسید اصل و سود تسهیلات و یا تاریخ قطع بازپرداخت اقساط بیش از ۲ ماه گذشته است، لیکن تأخیر در بازپرداخت بدهی هنوز از ۶ ماه تجاوز نکرده است.

 ۳- طبقه معوق: دراین طبقه، اصل و سود تسهیلاتی که بیش از ۶ ماه و کمتر از ۱۸ ماه از تاریخ سررسید و یا از تاریخ قطع بازپرداخت اقساط سپری‌شده و مشتری هنوز برای بازپرداخت مطالبات بانک اقدامی نکرده است.

 ۴- طبقه مشکوک الوصول: دراین طبقه، مبلغ کل اصل و سود تسهیلاتی که بیش از ۱۸ ماه از سررسید و یا از تاریخ قطع بازپرداخت اقساط آن‌ها سپری‌شده و مشتری هنوز اقدامی در راستای بازپرداخت بدهی خود انجام نداده است. همچنین مطالبات بانک بابت اعتبارات اسنادی و ضمانت‌نامه‌های پرداخت‌شده، زمانی که حداکثر طی ۲ ماه به حیطه وصول درنیاید، به‌طور مستقیم به طبقه مشکوک الوصول منتقل می‌گردد.

نکته دوم اینکه آن بخش از مطالبات بانک‌ها که صرف‌نظر از تاریخ سررسید به دلایلی همچون ورشکستگی و یا علل دیگر قابل وصول نباشند، با تصویب هیئت‌مدیره بانک، به‌عنوان مطالبات سوخت شده تلقی و از حساب‌ها خارج می‌شوند. اما اگر به هر دلیل مقرر شد، مانده تسهیلات مذکور در حساب‌های بانک باقی بماند، ضروری است مانده مذکور در طبقه مشکوک الوصول منظور گردد.

باید گفت که، افزایش مطالبات معوق بانکی پیامدهای بسیار ناگواری بر پیکره اقتصاد کشور بر جای می‌گذارد که اثرات این پیامدها را می‌توان در سه بخش مشاهده کرد: ۱- تأثیر افزایش مطالبات بانکی بر کاهش اطمینان مردم به شبکه بانکی (سپرده‌گذاران، متقاضیان تسهیلات و سهامداران) ۲-آثار بد افزایش مطالبات بانکی بر اقتصاد کشور به علت کاهش نقدینگی (افزایش بیکاری، تعطیلی واحدهای تولیدی و کاهش تولید ناخالص ملی و آثار منفی بر بازار سرمایه) ۳- پیامدهای افزایش مطالبات معوق بر شبکه بانکی، شامل: کاهش توان بانک‌ها در اعطای تسهیلات جدید، کاهش نقدینگی بانک‌ها در پی خروج و کاهش منابع قابل تخصیص، کاهش سودآوری بانک‌ها، کاهش ارزش بازار و قیمت سهام بانک‌ها، افزایش ریسک و کاهش رتبه بانک‌ها، کاهش دسترسی و بهره‌برداری از منابع بین‌المللی، منظور نمودن درآمدهای تحقق‌نیافته به درآمدهای قطعی.

از این رو، بانک ایران‌زمین طی سال‌های اخیر تلاش‌های زیادی برای کاهش مطالبات غیر جاری انجام داده و بررسی‌ها نشان می‌دهد این تلاش‌ها به نتایج مطلوب رسیده است. به‌طوری‌که براساس گزارش بانک مرکزی، از زمستان سال ۹۷ تا پایان سال ۱۳۹۹ نسبت تسهیلات غیرجاری به‌کل تسهیلات (ریالی و ارزی) از ۱۰ درصد به ۸٫۵ درصد کاهش‌یافته است. این میزان برای بانک ایران‌زمین حدود ۵٫۲ درصد است.