پیشرفت تکنولوژی در زمینه‌های مختلف و رشد جمعیت، موجب افزایش تقاضای انرژی الکتریکی شده که این موضوع وابستگی شدید به این حامل انرژی در حوزه‌های مختلف اقتصاد، تولید، آموزش، بهداشت، امنیت و صنعت را ایجاد کرده است. از طرفی انرژی الکتریکی به دلیل سهولت دسترسی توسط مصرف کنندگان و امکان تبدیل به صور دیگر و نیز اقتصادی بودن مصرف آن نزد مشترکان به‌عنوان اولین گزینه بین حامل‌های انرژی محسوب می‌شود.

سبد منابع اولیه انرژی برای تولید برق در جهان نشان می‌دهد به‌دلیل شرایط اقلیمی‌خاص ایران و همچنین عدم توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر، عمده منابع اولیه جهت تبدیل و تامین انرژی الکتریکی منابع فسیلی بوده که پس از استحصال و سوزاندن در سیستم‌های حرارتی نیروگاه‌ها و تبدیل به انرژی الکتریکی از طریق شبکه‌های انتقال و توزیع به دست مصرف‌کننده می‌رسد و از طریق لوازم مصرف کننده برای مقاصد مختلف مورد استفاده قرار می‌گیرد.  ترکیب منابع اولیه سوخت نیروگاه‌ها بر اساس شرایط و پتانسیل کشورها متنوع بوده و در تعدادی از کشورهای منتخب است.

۱۰ کشور برتر در تولید برق از منابع انرژی اولیه مختلف بر اساس گزارش IEA۲۰۲۰ بیانگر آن است که ایران در بخش سوخت‌های فسیلی (Oil & Natural gas) در سال ۲۰۲۰ به میزان ۲۸۰ تراوات ساعت انرژی تولید کرده است.

کلیه مراحل تبدیل، انتقال، توزیع و مصرف با تلفات انرژی همراه بوده و عملا از صد واحد ارزش حرارتی موجود در سوخت کمتر ۱۰ درصد به کار واقعی مورد انتظار مصرف‌کننده تبدیل می‌شود و به‌عبارتی دیگر هر میزان انرژی یا کار مفید مورد انتظار نیازمند مصرف بیش از ۱۰ برابر سوخت خواهد بود و هر مقدار افزایش راندمان یا صرفه‌جویی و مصرف درست می‌تواند  ۱۰ برابر در حفظ منابع فسیلی و پیش‌گیری از آلودگی محیط‌زیست موثر باشد. از این رو ضروری است افزایش راندمان و استفاده بهینه از انرژی و حفظ منابع زیرزمینی انرژی به‌عنوان هدف اصلی در سرمایه‌گذاری‌ها و مبنای کلیه اقدامات در جامعه مورد نظر باشد.

افزایش روزافزون مصرف انرژی الکتریکی نیاز به احداث و توسعه نیروگاه‌ها دارد و بر اساس آمار منتشره ظرفیت نصب شده نیروگاهی ایران در ابتدای انقلاب در سال ۱۳۵۷ معادل ۷۰۲۴ مگاوات بوده که این ظرفیت در سال ۱۴۰۰ به ۸۷۰۰۰ مگاوات خواهد رسید.

این موضوع بیانگر حدود ۶ درصد رشد در هر سال نسبت به سال قبل بوده یعنی اگر سال‌های پیش رو را در نظر بگیریم هر سال بیش از پنج هزار و ۲۰۰ مگاوات ظرفیت جدید با این روند رشد مصرف باید سرمایه‌گذاری جدید انجام پذیرد و اگر چالش‌های ناشی از قدمت نیروگاه‌های کشور نیز به این سرمایه‌گذاری اضافه شود شرایط سختی در تامین مستمر انرژی الکتریکی در پیش خواهد بود.

اگر هزینه‌های سرمایه‌گذاری در بخش‌های مختلف را در نمونه‌های جهانی را نیز بررسی کنیم عملا ایجاد ظرفیت‌های جدید نیروگاهی را بسیار دشوار خواهد کرد.

بنابراین الزامات اساسی جهت تامین مطمئن و پایدار انرژی الکتریکی با لحاظ کردن تجربیات حاصل از ۴۳ سال گذشته و وضعیت جاری اقتصاد برق و تامین منابع اولیه انرژی در ایران عبارت خواهند بود از:

- ارتقای راندمان نیروگاه‌ها

- اصلاح اقتصاد برق

- توسعه انرژی‌های نو

-  مدیریت مصرف و بهبود شدت انرژی

- استفاده بهینه از منابع اولیه انرژی

- ملحوظ داشتن تبعات زیست‌محیط

- توجه به محدودیت در ظرفیت تاسیسات تولید، انتقال و توزیع

- بهینه‌سازی، ارتقا و بازتوانی نیروگاه‌ها

- مراقبت از رعایت استانداردها در سمت مصرف و اقدامات سخت‌گیرانه در این راستا

عملا در فرآیند تولید، انتقال، توزیع و مصرف انرژی الکتریکی ذی‌نفعان مختلفی از قبیل وزارت نیرو، وزارت نفت، سازمان حفاظت محیط‌زیست، شرکت مادر تخصصی تولید برق حرارتی، سرمایه‌گذاران بخش‌خصوصی، شرکت‌های خدمات برق و مصرف‌کنندگان نهایی با تابع هدف‌های مختلفی حضور دارند که بحث سرمایه‌گذاری و استفاده بهینه از دید هر کدام از ذی‌نفعان متفاوت خواهد بود.

در پایان به این نکته نیز باید اشاره کرد که سرمایه‌گذاری در این بخش از الزامات اساسی بوده و لازم است در راستای تسهیل و تشویق سرمایه‌گذاری و منطقی کردن اقتصاد برق تصمیم‌گیری‌های مجددانه در کشور به ‌عمل آید.​

 

 

 

ایران برق جهان معاون وزارت نفت