چهار گوشه نقش جهان

میدان نقش جهان، یکی از ارزشمندترین آثار تاریخی ایران و جهان است که عمارت هایی چون عالی‌قاپو، مسجد شیخ لطف الله، مسجد امام (ره) و بازار قیصریه را در چهار سوی خود جای داده و 200 حجره صنایع دستی پیرامون آن را فرا گرفته است. این میدان تاریخی در سال 1313 در فهرست آثار ملی قرار گرفت و جزء نخستین آثار ایرانی بود که در سال ۱۳۵۸ به‌ عنوان میراث جهانی یونسکو به ثبت جهانی رسید.

برخی منابع معتقد هستند در پی رونق کسب و کار در دوران صفوی و شلوغ شدن بیش از حد میدان عتیق (سبزه میدان) تصمیم بر آن شد تا میدان دیگری از نو ساخته و گرداگرد آن حجره‌های متعدد قرار دهند. میدان امام در پی همین تصمیم و با مصالح عمارتی قدیمی در باغ نقش جهان ساخته شده و از همین رو نقش جهان نام گرفته است.

بعدها در پی اعتراض کسبه میدان عتیق مبنی بر اینکه با ساخت میدانی نو، کسب و کار آن‌ها آسیب خواهد دید، معماران تصمیم گرفتند میدان نقش جهان و میدان عتیق را با راسته‌ای از بازار به گونه‌ای که جابه‌جایی از میان دو میدان به چشم نیاید به هم متصل کنند. این مسیر امروز از سردر قیصریه آغاز و بدون آنکه گردشگر متوجه گذر زمان باشد از میدان امام علی سر در می‌آورد.

در اصفهان روی تاریخ قدم می‌زنید

در سال 1394 و در حاشیه گود برداری‌های ایستگاه‌های مترو واقع در دروازه دولت که در فاصله کمی از میدان نقش جهان قرار دارد سازه‌ای کشف شد که باقی مانده‌های کاخ جهان نما است. بر اساس تحقیقات و مطالعات از سنگ یافته‌ها که سال‌های قبل از زیر کاخ چهلستون به دست آمد، به احتمال فراوان کاخی در حوالی میدان نقش جهان و کاخ چهلستون و خیابان‌های اطراف از دوره ساسانی در زیر خاک مدفون است که بخش کشف شده احتمالا قسمت کوچکی از آن است.

سال گذشته نیز به صورت اتفاقی شبکه‌ای از راهروهای تاریخی در زیر میدان نقش جهان کشف شد که به گفته معاون حفظ و احیا اداره کل میراث فرهنگی، این شبکه از خود میدان گسترده‌تر است. به احتمال بسیار زیاد این راهرو مسیری برای عبور آب بوده است. هم چنان در گوشه و کنار این شهر تاریخی، سازه‌های مدفون و رمز و رازهای بسیاری وجود دارد که شاید همین امروز روی یکی از آن‌ها قدم زده باشید.

عالی قاپو، شاهکار معماری قرن یازدهم هجری

کاخ عالی قاپو، عمارتی است ‌برافراشته در غرب میدان نقش جهان که از بهترین کاخ های زمان صفویه به شمار می آید و به عنوان یکی از مهم‌ترین شاهکارهای معماری اوائل قرن یازدهم هجری، از شهرتی جهانی برخوردار است‌. ارتفاع این بنای ارزشمند 48 متر است که به دلایل اضافات و الحاقات معماری در هر سو، نمایی متفاوت دارد به گونه ای که از جلوی بنا از میدان نقش جهان دو طبقه، از پشت ساختمان پنج طبقه، از طرفین بنا سه طبقه و با احتساب طبقه همکف به عنوان اولین طبقه، در کل شش طبقه است.

کاشی های راه‌پله پیچ در پیچ این بنا هنر را هم چون فرشی به زیر پای انسان جاری کرده است و مینیاتورهای نفیس بر دیوارها و ستون های این عمارت باعث شده است عالی قاپو در زمره آثار باشکوه و بسیار نفیس عصر صفوی قرار گیرد. هم چنین گچ بری ها و نقش و نگارهای "اتاق موسیقی" یا "اتاق صوت" در آخرین طبقه، به این عمارت با شکوه جان داده است.

مسجد جامع عباسی پیوند کاشی‌کاری و نجاری

مسجد جامع عباسی (مسجد شاه عباس)، مهم ترین مسجد تاریخی اصفهان است که در دوران صفوی ساخته شد. این بنا شاهکاری جاویدان از معماری، کاشی‌کاری و نجاری در قرن یازدهم هجری است. این مسجد در سال 1310 به‌ عنوان یکی از آثار ملی ایران و هم چنین همراه با میدان نقش جهان، به عنوان یکی از میراث جهانی یونسکو ثبت شده است.

معمار مهندس این مسجد که در ضلع جنوبی میدان نقش جهان قرار دارد، استاد علی‌اکبر اصفهانی و ناظر ساختمان محب‌علی بیک الله بوده‌اند و خوشنویسانی چون علیرضا عباسی، عبدالباقی تبریزی، محمد رضا امامی و محمد صالح امامی در آن کتیبه نگاری کرده‌اند. تمام مسجد دارای تناسبی شاهانه بوده و بر شالوده‌ای وسیع بنا شده است.

ارتفاع گنبد عظیم مسجد شاه ۵۲ متر، ارتفاع مناره‌های داخل آن ۴۸ متر و ارتفاع مناره‌های سردر آن در میدان نقش جهان ۴۲ متر است. انعکاس صوت در مرکز گنبد بزرگ جنوبی از ویژگی های این بنا و قطعات بزرگ سنگ‌های مرمر یکپارچه و سنگاب های نفیس، از دیگر دیدنی های جالب این مسجد است.

مسجد شیخ لطف الله، مسجدی بدون مناره

مسجد شیخ لطف الله از مساجد تاریخی اصفهان و یکی از شاهکارهای معماری قرن یازدهم است. این بنا به فرمان شاه عباس اول و توسط استاد محمدرضا اصفهانی از معماران نامدار آن دوره ساخته شده‌است. مسجد شیخ لطف الله که در ضلع شرقی میدان نقش جهان، متواضعانه در مقابل جلو آمدگی عمارت عالی‌قاپو، عقب نشسته است.

نداشتن شبستان ورودی و مناره و هم چنین پله خوردن درب ورودی، این مسجد را از دیگر مساجد متفاوت کرده است. یکی از شاهکارهای بی‌نظیر معماری را در محراب این مسجد می‌توان مشاهده کرد. در این محراب کاشی کاری‌های معرق و مقرنس‌های بسیار ظریفی به چشم می‌خورد.

بازار قیصریه

بازار قیصریه بازاری است در بافت تاریخی اصفهان که عمدتا به صنایع دستی اختصاص دارد و از بزرگ ترین و مجلل‌ترین مرکز خرید و فروش در دوران صفویه بوده است. این بازار در سال ۱۰۲۹ هجری قمری (دوران صفویه) در شمال میدان تاریخی امام ایجاد شد که میدان نقش جهان را به میدان عتیق اصفهان مربوط می‌کند. بازار قیصریه در دو طبقه مرتفع ساخته شده که طبقه بالا آن به امور دفتری و بازرگانی اختصاص داشت و در طبقه پایین مغازه‌های اصناف گوناگون در کنار هم مستقر بوده‌اند.