خالی ماندن بیش از ۹۰ درصد از ظرفیت تولید روغن موتور!

از میان تمامی روغن‌های موتور و صنعتی، روغن موتور به عنوان یک کالای استراتژیک محسوب می‌شود و مصرف آن در دنیای صنعتی امروز به حدی بالاست که تمام موتورهای مکانیکی که در اصطلاح به آنها موتورهای درون سوز گفته می‌شود بدون مصرف موتور قادر به فعالیت نیستند. از آنجاکه تولید انواع روغن موتور به روش معمول از نفت خام بهره می‌گیرد با توجه به وجود ذخایر عظیم نفتی و نیروی متخصص در کشور در این حوزه مزیت نسبی بالایی وجود دارد با این حال عمده مواد اولیه وارداتی این بخش که مواد افزودنی روغن موتور را شامل می‌شوند از کشورهای انگلیس و آمریکا وارد می‌شوند.

در حال حاضر بیش از ۱۷۰۰ تولیدکننده انواع روان‌کار در دنیا وجود دارد که حدود ۲۰۰ شرکت هم به طور جانبی در کنار تولیدات دیگر به فعالیت در این بخش هم می‌پردازند، اما بیش از ۶۰ درصد روان‌کارهای مصرفی در دنیا توسط کمتر از دو درصد این شرکت‌ها تولید می‌شود. برخی از بزرگترین شرکت‌های تولید کننده روان‌کارها متعلق به کشورهای آمریکا، بریتانیا، هلند، انگلستان، چین، فرانسه، ژاپن و روسیه می‌شوند.

در ایران نیز از سال ۱۳۲۸ شرکت نفت ایران و انگلستان اولین واحد پالایشگاه تولید روغن را در آبادان تاسیس شده و در سال‌های بعد با ایجاد واحدهای دیگر ظرفیت این بخش افزایش یافت.

رکود خودروسازی و کاهش تولید

طبق آمارهای ارائه شده در حوزه روغن موتور در کشور ظرفیت تولید سالانه ۵۰ هزار تن محصول وجود دارد. همچنین سالانه ظرفیت تولید ۸۰۰۰ تن روغن صنعتی در کشور وجود دارد و در مجموع روند سهم ارزش افزوده صنعت تولید فرآورده‌های نفتی تصفیه شده در سال ۱۳۹۳ حدود هفت درصد از کل صنعت بوده است.

طبق آمارهای موجود در شش ماهه اول سال جاری بالغ بر ۲۱۸ هزار تن انواع روغن‌های موتور و صنعتی در کشور تولید شده است، اما این حجم تولید در شرایطی است که ظرفیت تولید این بخش دو میلیون و ۸۶۴ هزار تن اعلام شده است. در سال گذشته تولید این بخش معادل ۴۴۶ هزار تن بوده است، اما این اتفاق در شرایطی رخ می‌دهد که به عنوان مثال در سال ۱۳۸۵ حجم تولیدات این بخش بالغ بر ۶۲۴ هزار تن و در سال ۱۳۹۰ بیش از ۶۵۰ هزار تن بوده است.

 در سال‌های گذشته اگرچه میزان تولید این بخش کاهش یافته اما ظرفیت تولید به مراتب بیشتر شده و به طور مثال در سال ۱۳۹۳ کاهش ۱۸ درصدی تولید روغن موتور در شرایطی صورت گرفته که ظرفیت تولید این محصول ۲۵ درصد افزایش داشته است. اما از جمله دلایل افت تولید در این بخش مشکلات اقتصادی واحدها و رکود در صنعت خودروسازی اعلام شده است.

تا پایان سال ۲۰۱۶ میلادی ایران در زمینه‌ی صادرات روغن موتور و صنعتی از میان ۲۱۷ کشور جهان رتبه ۳۴ را به خود اختصاص داده و در زمینه واردات این محصول از میان ۲۳۷ کشور رده ۱۳۴ را داشته است. در میان کشورهای دنیا سنگاپور، آمریکا، هلند، فرانسه، آلمان، انگلستان، بلژیک، اتریش، تایوان و چین به ترتیب ۱۰ کشوری هستند که بزرگترین وارد کنندگان در این بخش محسوب می‌شوند. در زمینه صادرات روغن‌های موتور و صنعتی نیز به ترتیب آمریکا، روسیه، هلند، سنگاپور، کره جنوبی، هندوستان، چین، بلژیک، مالزی و تایوان در ۱۰ رتبه اول جدول قرار می‌گیرند.

اما صادرات ایران در طول سال ۲۰۱۶ بالغ بر یک میلیارد دلار بوده است که این رقم در قیاس با صادرت ۳۶۵ میلیون دلاری سال ۲۰۱۵ رشدی قابل توجه داشته است. عمده بازارهای صادراتی ایران در این بخش عبارتند از: پاکستان، افغانستان، عراق، غنا، ترکیه، کامرون، هند، ساحل عاج، ترکمنستان، گرجستان، سنگال، مالزی، سوریه، صربستان، امارات متحده عربی، تاجیکستان، بنین، سومالی، توگو، قطر، کنگو، آذربایجان، کره جنوبی.

در زمینه‌ واردات روغن‌های موتور و صنعتی کشورهای امارات متحده عربی، آلمان، ترکیه، ایتالیا، کره جنوبی و قطر بیشترین صادرات را به ایران داشته‌اند و پس از آنها کشورهای چین، ژاپن، اسپانیا، گرجستان، فرانسه، بلژیک، لهستان، سوئیس، هند، تایوان، هلند، عمان، اتریش، مجارستان، مالزی، انگلستان، کانادا، آمریکا، بلغارستان، عراق، رومانی، تایلند و کویت دیگر کشورهای صادرکننده این محصول بوده‌اند که در سال ۲۰۱۶ میلادی بالغ بر ۱۰۷ میلیون دلار انواع روغن‌های موتور و صنعتی به ایران صادر کرده‌اند.