آیا رمزارزها جایگزین پول می شوند؟

این بازار سرمایه گذاری از همان ابتدای سال ۲۰۰۹ در ایران نیز علاقمندان به خود را جذب کرد که البته به مانند خیلی از موضوعات دیگر با حاشیه های فراوان مسیر خود را طی کرد. به همین منظور در گفتگویی تفصیلی با دکتر محمود جامساز اقتصاددان در مورد مفاهیم این بازار به گفتگو نشستیم.

آقای دکتر جامساز لطفا درباره ماهیت رمزارزها توضیح بفرمایید

ارزهای دیجیتال یا (Cryptocurrency) نوعی پول دیجیتال رمزگذاری شده است. تعداد رمزارزها در دنیا به سرعت در حال افزایش است، تا کنون بنا بر پژوهشهای صورت گرفته نزدیک به ده هزار  ارز دیجیتال شناسایی شده گرچه بسیاری از آنان در همان مراحل اولیه از دور خارج شده یا موفقیت و شهرتی کسب نکردند اما با توجه به استقبال جهانیان هر روز  بر تعداد ارزهای دیجیتال با کاربرد های خاص افزوده خواهد شد. این ارزها فاقد ماهیت فیزیکی هستند و برای تراکنش های مالی مورد استفاده قرار می گیرند. بدون آنکه در جایی ثبت و نهادی بتواند آنها را مورد ارزیابی قرار دهد. 

دسته بندی ارزهای دیجیتال:

به شکل کلی در حال حاضر دو‌نوع ارز رمزگذاری شده وجود دارد؛ “کوین ها” و “تو کن ها” این را هم باید در نظر داشت که هر ارز دیجیتالی رمز گزاری شده نیست ولی هر ارز رمز داری دیجیتالی است

کوین چیست؟ 

بهتر است قبل از ورودبه مبحث رمز ارزها به خصوصیات پول بپردازیم . پول از ماهیت عینی برخوردار نیست و فاقد ارزش ذاتی است اما بعنوان وسیله مبادله ، معیار ارزش، واحد شمارش و وسیله پس انداز مورد پذیرش جهانی قرار گرفته است . 

تا قبل از ظهور رکود بزرگ اقتصادی ناشی از جنگ جهانی دوم ، پشتوانه پولهای جهان طلا بود و‌کشورها مجاز بودند بازاء ذخیره طلائی که داشتند بانتشار  پول بپردازند . در سال پایانی جنگ که شرایط معاملات جهانی دستخوش بحران شد و سیستم پرداختها با اشکالات و کاستیهای زیادی مواجه گردید . تفاهمنامه  جهانی در برتون وودز ایالت نیوهمشایر  در سال ۱۹۴۴ بین ۴۴ کشور با هدف تنظیم نظام پولی بین المللی و همزمان با تاسیس IMF و WB بامضاء رسید که دلار آمریکا بعنوان یک ارز مرجع در مبادلات پولی و معاملات جهانی پذیرفته گردید ، بموجب این تفاهمنامه هر اونس طلا معادل ۳۵ دلار آمریکا  ارزش گذاری شد . هر کشوری مجاز بود که دلارهای خود را با طلای موجود در خزانه اریکل آمریکا معاوضه کند اما بسبب افزایش هزینه های آمریکا بویژه در جنگ ۲۰ ساله با بریتانیا ، ذخایر طلای آمریکا رو به نقصان نهاد و سیستم پولی جهان را با مشکل مواجه ساخت . در این میان ریچارد نیکسون بطور یکجانبه برتون وودز را ملغی و دلار آمریکا فاقد پشتوانه شد و به پول فیات تبدیل گردید یعنی پول نورماتیو و یااعتباری که دارای ارزش ذاتی نیست و ناشی از دستور دولتی و قانونی است . این پول همراه با سایر ارزهای کشورها با پولهائیکه دارای ارزش ذاتی هستند نظیر طلا و نقره  و فلزات گرانبها متفاوتند. واعتبار و پشتوانه خود را از قدرت اقتصادی ومالی و زیرساختهای کشورهای متبوع خود وام میگیرند . و بدلیل انتشار اسکناس بدون پشتوانه این پولهاهمواره در معرض تورم بوده و هستند و کشورهائیکه قادر به کنترل نقدینگی نباشند با نابسامانی و در نهایت فروپاشی اقتصادشان روبرو میشوند. این پولها دارای خصوصیاتی نظیر معیار ارزش ، وسیله مبادله ، واحد شمارش و ابزار پس انداز  هستند . کوین ها هم دارای همین مشخصات هستند . اما از این منظر که پول در طی زمان ارزش خود را بسبب تورم از دست میدهد لذا نمیتوان از آن بعنوان ذخیره ارزش یا پس انداز مناسب یاد کرد بهمین جهت بسمت خرید سهام و اوراق بهادار و کالاهای بادوام و ارزشمند سوق داده میشوند . کوین ها هم اتفاقا” دارای همین خصوصیت هستند ، زیرا نوسانات زیادی دارند که ریسک معاملاتی آنها را  بالا میبرد . در حالیکه سهام که منتسب به یک شرکت و یا نهاد تجاری و مالی و تولیدی و دارای سیستم حسابداری و سود وزیان هستند به لحاظ تحلیلهای تکنیکال و فاندمنتال که متکی بروند معاملاتی آنان است خریدار  آگاه را برای کسب سود بیشتر مبتنی بر تصمیمات منطقی یاری میدهد . اوراق قرضه نیز که با سود مشخصی همراهند از کمترین ریسک برای سرمایه گذاری برخوردارند . کریپتو کارنسی ها اینطو نیستند و نوسانات آنها تحت تأثیر عرضه و تقاضای آنها و میزان محبوبیت آنهاست بطوریکه میتوان گفت که پشتوانه ارزهای دیجیتال ، میزان تقاضا و مقبولیت آنهاست.

به هر رمز ارزی که یک بلاک چین مختص خود داشته باشد کوین گفته میشود که مهمترین و مشهور ترین آنها بیت کوین و آتریوم هستند. بلاک چین ها با این هدف طراحی میشوند که واسطه ها در تراکنشهای مالی را حذف کنند. داده ها بطور جمعی در بلاک چین ذخیره شده و بین کاربران شبکه باشتراک گذارده میشوند

توکن چیست؟ 

توکن ها هم ارز دیجیتالی هستند که فاقد بلاک چین مستقلند میتوان گفت توکن ها از مشتقات بلاک چین اصلی هستند و با بهره گیری از قرارداد هوشمند بر روی بلاک چین ها نظیر آتریوم اجراء میشوند و از امنیت و دسترسی نا محدود بر خوردارند . در دنیای فاقد رمز ارز هر معامله ای  بر اساس قرارداد ضمنی یا کتبی که شرایط معامله را مشخص میکند انجام میشود . قرار داد هوشمند هم همینطور است اما فرق آن با قرداد معمولی در اینست که قرارداد هوشمند به عنوان یک کد در حال اجراء بر روی بلاک چین ایجاد و اجراء میشوند نه بصورت قراداد کتبی یا شفاهی که بین طرفین معاملات معمول صورت میگیرد، قرار دادهای هوشمند مانند هر معامله رمز نگاری شده دیگر در بلاک چین ذخیره میشوند. برنامه های کاربردی قراردادهای هوشمند دارندگان ارز رمز نگاری شده را قادر میسازد تا در تراکنشهای مالی پیچیده شرکت کنند. بخاطر سهولت ایجاد توکن ، که بسیار آسانتر از ایجاد یک بلاک چین یا شبکه مستقل است  زیرا به کد جدید یا تغییر کد موجود نیاز ندارند لذا هر شخصی را قادر میسازد توکن ایجاد کند از این منظر بیش از کوین ها در صرافی ها معامله میشوند

کوین ها هر کدام میتوانند دارای کیف یا والت اختصاصی باشند اما توکن ها روی والت پولهای بلاک چینی که در بستر آن بوجود آمده اند ذخیره میشوند . همانطور که اشاره کردم توکن ها روی پلتفورم بلاک چینی برخورداراز قرارداد هوشمند ایجاد میشوند ، بر اساس یافته های صاحبنظران ارزهای دیجیتالی آتریوم در حال حاضر پذیرای بیشترین در صد از توکن های بازار است . اما باید بخاطر داشت توکن ها بعلت سهولت ساخت، زمینه کلاهبرداری را فراهم میکنند زیرا ممکن است بی ارزش و فاقد کاربرد باشند که متأسفانه بیشترین درصد توکن های بازار کاربرد خاصی ندارند ، توکن های بی ارزش و فاقد کاربرد هم مانند سهام بورس های فاقد انسجام و عمق ایجاد حباب میکنند و با ترکیدن حباب دارندگان آنرا متحمل خسارات فراوان مینمایند مثل سال ۲۰۱۸ که چنین اتفاقی بوقوع پیوست

نکته و بسیاری از دارندگان رمز ارزها زیان دیدند .قابل ذکر آنست که تفاوت اصلی کوین و توکن در اینست که دارندگان کوین در شبکه مشارکت میکنند ولی توکن ها روی پلتفورم یک شبکه دیگر ایجاد میشوند و ممکن است برای اپلیکیشن خاصی ایجاد شوند بطو مثال اگر یک توکن برای اپلیکیشنی مثل بلیط هواپیما ایجاد شد نمیتوان از آن برای پرداخت بلیط قطار یا کشتی استفاده کرد.

رشد جهشی تورم در سال‌های اخیر سبب شده مردم به بازارهای غیرمتشکل پولی از قبیل سفته بازی و دلالی متمایل شوند به همین جهت شاهدیم نقدینگی سرگردان که اکنون از ۴ هزار تریلیون هم گذشته به بازارهایی نظیر سکه، ارز ، خودرو و مسکن سرازیر شده و به سبب ناپایداری این بازارها سرمایه های خودشان را از دست داده اند. 

به طور مثال سال گذشته با ریزش شاخص بورس حدود ۱۵۰۰ میلیارد تومان از سرمایه های مردم بر باد رفت. البته مسکن از این قاعده مستثنی است چون قیمتش به شدت افزایش پیدا کرد و هم تورم سنگین این بخش باعث خروجش شد. پس در حال حاضر بازارهای پیش گفته شده هدف سرمایه گذاری ها برای حفظ ارزش پول و احیانا سودآوری مورد استفاده قرار می گیرند. 

 لطفا درباره فواید و مضرات رمزارزها توضیح دهید 

عدم پیش بینی پذیری بازار رمزارز

مهم اینکه این بازار غیرقابل پیش بینی است، عده ای به سراغ خرید رمزارزهایی همچون بیت کوین، آتریم، دوج کوین و غیره می روند که درباره سازوکار  و تبادلات رمز ارزها آگاهی لازم را داشته باشند.

قطعا پیش بینی ناپذیری بازار رمزارزها از بورس، طلا و دلار بیشتر است و قطعا ریسک آن هم افزون تر است. زیرا هیچ اطمینانی برای سرمایه گذاری در این بازارها وجود ندارد. در صورت زیان هیچ نهاد و مرجع رسمی پاسخگو نخواهد بود. اما در مورد بورس، زیاندیدگان می دانند حداقل دولت مسئول است و ممکن است بخشی از زیان آنها را جبران کند. هماهنطور که بخش زیادی از زیان موسسات پولی و مالی توسط دولت با چاپ اسکناس جبران شد که البته آثار تورمی آن بر جامعه را نمیتوان نادیده گرفت در برخی کشورها همچون آمریکا خریدوفر‌ش رمزارزها مهار گشته از آنسو در چین این معاملات ممنوع اعلام شده است. چون فاقد هرگونه پشتوانه مادی اند. 

با توجه به دغدغه امروز مردمی که در این بازار فعالیت می کنند بفرمایید فعالیت در این زمینه در ایران مجاز است یا خیر؟

بانک مرکزی ایران هم رمزارزها را تایید نکرده و به صرافی ها هم در اینباره مجوزی داده نشده است. اما اخیرا” این مسأله در مجلس مطرح شده اما هنوز گام مشخصی برای قانونی کردن آن بر داشته نشده.

گفته می شود این بازار از سود دهی زیادی برخوردار است لطفا اعلام نظر بفرمایید

سود این بازارها بسیار زیاد است اما...

بسیاری مدعی اند در مدت زمان ۳ ماه تا ۸۰۰ درصد سود داشته اند، چه بسا اینکه ممکن بود همین میزان نیز دچار ضرر می شدند. در مجموع این بازار پیش بینی پذیری خاصی ندارد و بیشتر پایبند عرضه و تقاضا خواهد بود.

لطفا به شکل کلی درباره معایب و مزایای بازار رمزارزها توضیحاتی ارائه کنید

رمزارزها در مجموع معایب و مزایایی دارند که آگاهی داشتن مردم از آنها نیکو است؛

تفاوت عمده این ارزها این است که در کیف پول مجازی نگهداری شده و شخص سرمایه گذار ناشناس است. هیچ شخص حقیقی و حقوقی از میزان سرمایه گذاری معامله گران آگاه نخواهند شد. لذا هر تراکنش بدون پرداخت مالیات، هزینه نقل و انتقال و کارمزد به سرعت انجام می شود و دولت‌ها را از هرگونه کنترل معاملات مالی محروم می کند. در نظر بگیرید در اینجا نیازی نیست معامله گر حساب بانکی مفتوح داشته باشد، و به صرف اتصال به اینترنت می تواند بخرد، بفروشد و یا ذخیره کند. و در کیف پول خود یا در پورت داده معامله گران آنلاین نگهداری نماید. ایرادی است که اگر این داده ها هک شده و به دیگری انتقال یابد راهی برای برگرداندن و پیگیری آن وجود ندارد. 

در معایبش باید گفت؛ بی ثباتی ارزهای رمزنگاری شده یکی از معایبی است که همواره معامله گران را با زیان هم می تواند روبرو کند، به دلیل فقدان قوانین مدون نهادی برای پیگیری تخلفات وجود ندارد و اما با همه معایب و مزایا، رمزارزها پدیده جدیدی هستند که در آینده ای نزدیک نقش تعیین کننده ای را در تبادلات بین المللی و سرمایه گذاری خواهند داشت. 

جنابعالی چه ارتباطی بین بورس و رمزارزها می بینید؟ اثر ورود به این بازار بر بورس چگونه است؟ و نهایتا راهکار چیست؟

در ایران گرچه بازار سرمایه از عمق کافی و کارایی جهت توسعه اقتصادی برخوردار نیست و به کازینویی بزرگ تبدیل شده است و پیش بینی پذیری آینده را برای تحلیل های فاندامنتال و تکنیکال راجع به بازار با مشکل روبرو کرده مع الذلک خروج سرمایه از بورس به سمت بازار ارزهای دیجیتال، وضعیت بازار سرمایه را از این حالت شکننده ای که دارد بدتر خواهد کرد.  

بورس در کشور ما نه تنها به توسعه اقتصادی و تولید کمک نمی کند بلکه در تلاش برای جذب نقدینگی سرگردان است تا کازینوی مالی را رونق ببخشد. اما باید دانست ظهور و بروز رمزارزها جلوی دلالی و سفته بازی در بورس را تا حدودی می گیرد. رمزارزها در برخی کشورها برای واردات استفاده می شود در ایران  متاسفانه از طریق رمز ارزها ، ارز مملکت به ترکیه، قبرس و برای دیگر انتقال های ارزی صرف می شود. در نتیجه بنیاد اقتصاد ایران ضعیف می شود، درحال حاضر اکثر کشورها قابلیت پذیرش رمزارزها را ندارند چرا که یک قانون مدونی برای مقاصد تبادلاتی وجود ندارد. بازار سرمایه باید به درستی مدیریت و هدایت شود و به فسادزدایی که اقتصاد را به سمت متلاشی شدن برده برخورد گردد، تا اعتمادها در حین انجام سازوکارهای متفاوت و مثبت برای رشد بازار در دستور کار قرار گیرد، شرایط تغییر کند تا سپرده های مردمی از طریق بورس به سمت تولید و رشد اقتصادی که نتیجه آن افزایش درآمد ملی، اشتغال و رفاه مردم است فراهم شود. 

در حال حاضر اولویت بازار سرمایه است، با توجه به این موضوع برای تقویت بازار سرمایه چه راهکارهایی مدنظر جنابعالی است؟

 در حال حاضر توجه به بازارسرمایه نسبت به رمزارزها در اولویت ویژه ای است. زیرا اصولا” هدف از ایجاد بازار سرمایه جذب سپرده های مردمی در راستای تجمیع سرمایه گذاری برای تولید کالاها وخدمات و‌گسترش آنست که به رشد اقتصادی منجر شود. اما هدف معاملات رمز ارزها سود آوری شخصی است بدون در نظر گرفتن منافع ملی .و هیچ کارکرد یا ارتباطی با پروژه‌های توسعه‌ای  ندارند. در حالت کلی، هدف کریپتوکارنسی‌ها ذخیره ی ارزشی است (مانند پول نقد و طلا) که از طریق آن امکان خرید، فروش و سایر تراکنش‌های مالی فراهم می‌شود. این ارزها قصد دارند تا کارکردی مانند دلار و یورو داشته باشند، با این تفاوت که تحت حمایت دولت و یا هیچ نهاد دیگری نباشند.

هدف کلی، کریپتوکارنسی‌ها ذخیره ی ارزشی است (مانند پول نقد و طلا) که از طریق آن امکان خرید، فروش و سایر تراکنش‌های مالی فراهم می‌شود. این ارزها قصد دارند تا کارکردی مانند دلار و یورو داشته باشند، با این تفاوت که تحت حمایت دولت و یا هیچ نهاد دیگری نباشند.