خداحافظ مزاحم!

مهم‌ترین برداشت از تصمیم شب گذشته رئیس‌جمهور آمریکا که از برجام خارج شد در اخبار رسانه‌های داخلی و خارجی، بی‌توجهی جامعه جهانی بجز عربستان، اسرائیل و چند کشور حاشیه خلیج فارس به این تصمیم بود. اتحادیه اروپا رسما اعلام کرد که در برجام می‌ماند. شاید این جمله وزیر خارجه فرانسه که گفت "آمریکا پلیس اقتصادی این سیاره نیست" به خوبی نشان می‌دهد که تیر ترامپ به سمت ایران "مشقی" بوده و تصمیم به خروج از برجام بیش از آن‌که دغدغه‌های امنیتی رئیس‌جمهور آمریکا را نشان دهد نوعی خوش‌خدمتی برای سرکیسه کردن کشورهای منطقه را به تصویر می‌کشد.

"مزاحم" از اتاق مذاکرات بیرون رفت

حسن روحانی رئیس‌جمهوری دیشب بعد از تصمیم عجولانه‌ی ترامپ گفت "خوشحالم که یک مزاحم از برجام خارج شده است"، رئیس جمهور فرانسه تصمیم ترامپ را تاسف‌بار خواند، دبیرکل سازمان ملل از طرف‌های برجام خواست به این توافق پایبند باشند، رویترز اعلام کرد ایران با ذخایر ۱۱۲ میلیارد دلاری توان کافی برای جلوگیری از سقوط ارزش ریال را دارد، دومای روسیه گفت که چیزی مانع فروش اس۴۰۰ روسیه به ایران نخواهد شد، نخست وزیر ایتالیا خواهان باقی ماندن برجام شد، "ترزا می" نخست وزیر بریتانیا اعلام کرد بریتانیا در برجام می‌ماند، رئیس‌جمهور ترکیه گفت آمریکا به دلیل‌ عدم پایبندی به توافقی که انجام داده بازنده خواهد بود ... اینها تنها بخشی از بازخوردهای تصمیم ترامپ "ذوق‌زده" بود که علی لاریجانی رئیس مجلس  در توصیف او بیان کرد.

اما اگر بخواهیم به طور خلاصه اثرات بیرون رفتن آمریکا از برجام بر اقتصاد ایران را بررسی کنیم باید بگوییم قراردادهای قبلی ایران لغو نمی‌شود، کسی خروج ایران از بازارهای بین‌المللی نفت را نخواهد دید، مسکن با خروج ترامپ از برجام رونق می‌گیرد، خروج آمریکا از برجام تاثیری بر "دارو" ندارد، توتال در پارس جنوبی می‌ماند.

خسارت ۴۰ میلیارد دلاری ترامپ به بوئینگ و ایرباس

عصبانیت دقایق اولیه مدیران ایرباس به تصمیم ترامپ آن‌جا مشخص شد که مدیر روابط عمومی این شرکت گفت "اجرای تحریم زمان می‌برد"  هرچند بعد از آن خزانه‌داری آمریکا بوئینگ و ایرباس را مجبور به لغو قرارداد با ایران کرد. تصمیمی که ۴۰ میلیارد دلار به ایرباس وبوئینگ خسارت زد. بلومبرگ امروز نوشت: شرکت اروپایی ایرباس و بوئینگ آمریکا در مجموع قراردادهایی را به ارزش ۴۰ میلیارد دلار با شرکت هواپیمایی ایران ایر و آسمان به امضا رسانده بودند و قرار بود هرکدام به ترتیب ۱۰۰ و ۸۰ فروند هواپیما را به ایران تحویل دهند. بنابراین خروج آمریکا از برجام موجب ضرر مالی ۴۰ میلیارد دلاری به این شرکت‌های هواپیماسازی می‌شود. دبیر انجمن شرکت‌های هواپیمایی هم معتقد است:  پس از پیروزی انقلاب اسلامی با وجود آنکه ما تحریم بودیم، توانستیم تعداد هواپیماهای خود را ۱۲ برابر کنیم. از این رو نمی‌توان اعلام کرد که با خروج آمریکا از برجام، ورود هواپیماهای جدید به ایران متوقف خواهد شد.

تکلیفمان مشخص شد

به گفته‌ی روحانی، آمریکا از زمان امضای برنامه جامع اقدام مشترک هیچ‌گاه به تعهدات خود به این معاهده عمل نکرده است. حالا  سوال این‌جاست که تصمیم شب گذشته ترامپ چه تاثیری در قراردادهای پسابرجام خواهد داشت؟  نایب  رئیس اتاق بازرگانی ایران اعلام کرد که خروج آمریکا از برجام، کار را یکسره و تکلیف همه را مشخص کرد، اما نه تنها قراردادهای بین‌المللی لغو نمی‌شود بلکه قراردادهای جدیدی هم امضا خواهد شد. علاء میرمحمدصادقی این را هم بیان کرد که می‌توان برجام را با اروپایی‌ها در صورت تامین منافع ملی ادامه داد.

تمهیدات بانک مرکزی در پی بدعهدی‌های آمریکا 

بی‌تردید حوزه بانکی بیش از هر بخش دیگری می‌تواند درگیر تصمیم اعلام ترامپ مبنی بر خروج ایالات متحده آمریکا از برجام و به دنبال آن صدور دستور برای برگشت تحریم‌های هسته‌ای باشد. تحریم بانک مرکزی، اقدامی است که از آن به عنوان یک تحریم استثنایی و محدودیت بین‌المللی دور از انصاف یاد می‌شود، اما بار دیگر با خروج آمریکا از برجام، بانک مرکزی ایران در معرض بی انصافی دیگری قرار گرفته است.

 شرایط جدید و احتمال دوباره اعمال تحریم‌های سنگین بر نظام بانکی ایران به ویژه در مورد بانک مرکزی، این نگرانی در بین کارشناسان وجود دارد که فضای نامناسبی که پیش از اجرایی شدن برجام و لغو تحریم‌ها برای بانک‌های ایرانی جاری بود دوباره برگشته و روابط بانکی و تمامی ابعاد آن را تحت تاثیر قرار دهد و آنچه که در مدت دو سال گذشته نیز بدست آمده در هاله‌ای از ابهام قرار گیرد. این در حالی است که بانک مرکزی نظر دیگری داشته و به گونه‌ای از برنامه‌ها و سناریوهایی که برای روزهای خروج آمریکا از برجام پیش‌بینی کرده، مطمئن است. این بانک بعد از اعلام تصمیم آمریکا و تحریم‌هایی که برای برگشت آن مهلت تعیین کرده است، با صدور اطلاعیه‌ای تاکید کرده است که با پیش بینی بدعهدی‌های آمریکا از مدت‌ها پیش تمهیدات لازم را برای مقابله با نقض برجام توسط آمریکا اندیشیده و به همین منظور، مجموعه ای از تدابیر برای این منظور اتخاذ و اجرا شده است.

مسکن با خروج ترامپ از برجام رونق می‌گیرد

یک کارشناس اقتصاد مسکن هم تصمیم ترامپ بر این بازار را بی‌اهمیت دانست. بیت‌الله ستاریان گفت: اگر آمریکا در برجام حضور می‌یافت پیش‌بینی رکود در مسکن را داشتیم ولی با خروج ترامپ از برجام با توجه به منطقه‌ای بودن صنعت ساختمان، رکود در سال ۱۳۹۸ از بین می‌رود. او هم‌چنین بیان کرد: اگر الان ارز سرمایه‌ها را به سمت خود می‌کشد، در آینده با یک ارزش افزوده به سمت مسکن و ساختمان برمی‌گردد و این بخش چون بیشتر متکی به داخل است رونق می‌گیرد.

توتال از ایران می‌رود؟

پاسخ مثبت به این سوال با توجه به هزینه ۹۰ میلیون دلاری توتال در فاز ۱۱ پارس جنوبی، بسیار بعید است. مدیرعامل شرکت نفت و گاز پارس امروز اعلام کرد: وضعیت توتال در سال ۲۰۱۸ با سال ۲۰۰۶ متفاوت است. در سال ۲۰۰۶ که توتال به ایران آمد، قرار بود پارس ال ان جی را احداث کند اما در حال حاضر می‌خواهد گاز شبکه تولید کند. مشکین‌فام هم‌چنین اعلام کرد تا کنون هیچ سیگنالی از سوی توتال مبنی بر خروج از فاز ۱۱ نداشته‌ایم.

ادامه حضور تعیین‌کننده در بازار نفت

تحلیل دیگر از بازار انرژی این‌که کسی خروج ایران از بازارهای بین‌المللی نفت را نخواهد دید. مدیر عامل شرکت پایانه‌های نفتی ایران با اشاره به خروج آمریکا از برجام و تاثیر آن روی فرآیند صادرات نفت ایران گفت: دنیا به نفت نیاز دارد و ایران در حوزه تعاملات نفتی، نقش‌آفرینی می‌کند. ممکن است کاهش داشته باشیم اما کسی خروج ایران از بازارهای بین‌المللی نفت را نخواهد دید. موسوی این خبر را هم اعلام کرد که سال گذشته حضور نفتکش‌ها در پایانه‌های عسلویه، خارگ و پایانه‌های شمال ۳۸ درصد رشد داشته است.