چرا مردم از دستفروشان استقبال می‌کنند؟

این روزها کمتر کسی است که در گوشه و کنار شهر، خیابان، پارکها، پل‌ها، متروها و اتوبوسها با دستفروشان مواجه نشده و از آنها خرید نکرده باشد. در بساط دستفروشان از شیر مرغ تا جان آدمی‌زاد هست و محال است که از مکانی گذر کنیم و بساط گسترده این فروشندگان سیّار را ندیده باشیم!

دستفروشی به عنوان یک حرفه و کسب و کار غیر رسمی روز به روز در حال گسترش است و فارغ از معایب و مزایای آن، از سدّ معبر و مزاحمت‌های گاه و بیگاه برای مشتریان و فروش اجناس تقلبی و بی‌کیفیت گرفته تا ارزان و در دسترس بودن اجناس، پدیده‌ای رو به رشد در جامعه به شمار می‌رود که نگاه‌ها و بازخوردهای مختلفی نسبت به آن وجود دارد.

کارشناسان اقتصادی و فعالان حوزه کار ریشه‌های دست فروشی را در صنعتی شدن جوامع، رشد شهرنشینی، ناتوانی در ایجاد شغل رسمی، نابرابری و فقر عنوان می‌کنند و معتقدند که آمار بالای بیکاری و عدم تناسب میان دستمزد و هزینه‌های زندگی موجب شده تا افراد به این قبیل مشاغل سوق پیدا کنند.

با این حال عده‌ای از پدیده دستفروشی به عنوان یک معضل اجتماعی نام می‌برند که نباید ساماندهی شود چون می‌گویند این کار به آن رسمیت می‌بخشد و بر جنبه‌های آسیب شناختی و بزهکاری آن تاکید دارند در صورتی که تنها بخش کوچکی از این افراد ممکن است مجرم و متقلب از آب درآیند. در هر حال عدم ساماندهی و تامین زیرساختهای لازم در وهله اول برای دستفروشان و سپس برای شهروندان مشکل آفرین خواهد بود.

دبیرکل کانون عالی انجمن‌های صنفی کارگران رواج "بساط گستری" را کمک به خرج خانه و تامین هزینه‌های زندگی می‌داند و می‌گوید: بیشتر دستفروشان برای امرار معاش، ناچارند اجناس خود را با قیمتی پایین‌تر از فروشگاهها و مغازه‌ها عرضه کنند و از طرفی قدرت پرداخت اجاره غرفه یا مغازه در بازارچه‌ها را ندارند، در نتیجه ترجیح می‌دهند کنار خیابانها و پیاده‌روها بساط کنند.

او می‌گوید: اگر هم بخواهند در جمعه بازارها بساط کنند باید روی قیمت اجناس خود درصدی بکشند که در آن صورت به لحاظ قیمتی تفاوتی با اجناس مغازه‌ها نخواهند داشت.

ابوی خرید اجناس دستفروشی را مورد استقبال مردم می‌داند اما می‌گوید باید مکان مناسبی برای ساماندهی دستفروشان فراهم شود. شهرداری در هر منطقه مکانی دائمی را برای عرضه محصولات دستفروشان اختصاص بدهد و ساماندهی بساط فروشان را برای جلوگیری از تجمع و سدّ معبر و ازدحام عمومی برعهده بگیرد.

این فعال کارگری یکی از علل استقبال از اجناس خرده فروشی و بساط‌گستری را پایین آمدن قدرت خرید مردم عنوان کرده و می‌گوید: متاسفانه بخش اعظمی از اقشار جامعه را گروههای کم درآمد و ضعیف تشکیل می‌دهند که طبیعی است به دنبال اجناس ارزان قیمت باشند هرچند که ممکن است کیفیت کالا فدای ارزان بودن آن شود.

دستفروشی بخشی از نیازهای جامعه به ویژه نیاز به کار را پوشش می‌دهد و ضمن فراهم کردن زمینه امرار معاش و درآمد، به تامین مایحتاج اقشار کم درآمد نیز کمک می کند.به گفته وی تنوع اجناس و در دسترس بودن آن نیز یکی دیگر از علل استقبال از دستفروشان است.

دبیرکل کانون عالی انجمن‌های صنفی کارگران به مشکلات اجناس دستفروشی هم اشاره‌ کرده و می‌گوید: فرق خرید مغازه با خرید از دستفروش این است که اگر کالایی تقلبی یا خراب و بی‌کیفیت خریده شود، امکان بازگرداندن به مغازه و تعویض آن وجود دارد، در صورتی که در بساط گستری، دستفروش را نمی‌توان لزوما در همان نقطه پیدا کرد و شاید هفته‌ها حتی ماه‌ها طول بکشد تا او را یافت!

ابوی معتقد است فارغ از مشکلاتی که دستفروشان به لحاظ تردد در پیاده‌روها و اماکن عمومی برای شهروندان ایجاد می‌کنند، موجب تضییع حقوق بسیاری از مغازه‌داران هم می‌شوند، به نحوی که بدون پرداخت هزینه اجاره مغازه یا آب و برق آزادانه بساط می‌کنند و بعضا در قبال دادن اجازه کار به ماموران شهرداری وجهی پرداخت می‌کنند، در صورتی که با این کار موجب گسترش پدیده دستفروشی می‌شوند.

به گزارش ایسنا، پدیده دستفروشی به هر دلیل که ایجاد شده باشد بخشی از نیازهای جامعه به ویژه نیاز اشتغال را پوشش می‌دهد و ضمن فراهم کردن زمینه امرار معاش برای دستفروشان، به تامین مایحتاج اقشار کم درآمد نیز کمک می کند.

امروز در بسیاری از کشورها از جمله پاریس و نیویورک پدیده بساط گستری رایج است و خرده فروشی‌های سیّار در مراکز خرید شهر به چشم می‌خورد اما صرف نظر از اینکه نباید به موضوع دستفروشی نگاه احساسی داشت و هنجارها و قوانین را نادیده گرفت اما نمی‌توان نسبت به معیشت خانوارهای محروم و کم درآمدی هم که وابسته به کار دستفروشی و خرده فروشی است، بی اعتنا بود.

خوشبختانه در سالهای گذشته نگاه به پدیده دستفروشی تاحدی تغییر کرده است، هرچند که هنوز در متروها و اتوبوس‌ها شاهد حضور زنان و مردان و کودکانی هستیم که برای یک لقمه نان دستفروشی می‌کنند ولی شهرداری‌ تلاش کرده دستفروشان را در قالب جمعه بازارها یا بازارچه‌های عرضه خوراک، پوشاک و البسه و کیف و کفش ساماندهی و بر عملکرد آنها نظارت کند. همچنین با اختصاص فضای پارکینگ‌های عمومی و متروها در برخی ایام و فصول سال و مناسبتها موجب تجمیع و جلب رضایت خاطر دستفروشان و استقبال عامه مردم شده است.