درباره‌ اختلال «اوتیسم» چه می‌دانید؟

اختلال اوتیسم یا در خود ماندگی یکی از مهم‌ترین اختلالات عصبی است که با گذشت زمان بیش از پیش مورد توجه دانشمندان قرار گرفته است، از این‌رو آگاهی همگانی از این اختلال مادام‌العمر و انجام مداخلات به هنگام، می‌تواند نقش موثری در بهبود مهارت‌های کودک مبتلا به طیف اوتیسم ایفا کند.

به‌منظور تشخیص زود هنگام این اختلال، علائم و نشانه‌های هشداردهنده‌ی زیادی وجود دارد، اما به‌طور معمول اختلالات حول مهارت‌های اجتماعی، مشکل گفتار و زبان، مشکلات ارتباطی غیرکلامی و رفتارهای انعطاف‌ناپذیر می‌چرخد. هم‌اکنون محققان به این نتیجه رسیده‌اند که والدین می‌توانند نشانه‌های اوتیسم را خیلی زود و در کمتر از چهار ماهگی نوزاد تشخیص دهند، به طوری که تشخیص زودهنگام می‌تواند یک تفاوت چشمگیر در روند بهبود کودک مبتلا به اوتیسم ایجاد کند. پاسخ ندادن به صداهای بلند، دنبال نکردن اشیای در حال حرکت با چشم، نگرفتن اشیا، نخندیدن به افراد، غان و غون نکردن(حرف‌های بی‌ربطی که قبل از زبان باز کردن به کار می‌برد) و توجه نکردن به چهره‌های جدید از علائم احتمالی اختلال اوتیسم در سه ماهگی به شمار می‌آیند.

به همین ترتیب، کودک مبتلا به این اختلال در هفت ماهگی، سرش را به سمت صدایی که شنیده برنمی‌گرداند و هیچ محبتی به شما نشان نداده، نمی‌خندد و برای به دست آوردن اشیا کاری نمی‌کند و او هیچ علاقه‌ای به بازی‌هایی مانند دالی موشه نشان نمی‌دهد.

در ۱۲ ماهگی، کودک مبتلا به اوتیسم، چهار دست و پا نمی‌رود و تک واژه‌ها را بیان نمی‌کند. او حرکات بدن مانند تکان دادن سر یا تکان دادن بدن را انجام نداده و به اشیا یا عکس‌ها اشاره نمی‌کند. او حتی با وجود پشتیبان هم نمی‌تواند بایستد.

راه نرفتن، بیش از ۱۵ کلمه صحبت نکردن، نداشتن توانایی استفاده از عبارات دو کلمه‌ای، ندانستن کاربرد اشیای خانه مانند تلفن، چنگال، قاشق، و نداشتن توانایی تقلید می تواند از نشانه ها اوتیسم باشد، کودک اوتیستیک نمی‌تواند یک اسباب بازی چرخ دار را هل دهد. او دستورالعمل‌های ساده را دنبال نمی‌کند.

با بزرگتر شدن کودکان، علامت‌ها هم متنوع‌تر می‌شوند. مشکلات اجتماعی، زبانی، حرکتی، مانند نداشتن علاقه به دیگران و اتفاق‌هایی دور و اطراف، ندانستن چگونگی ارتباط و بازی با دیگران، مشکل در درک احساسات، گوش ندادن به صحبت دیگران تکرار سوال به جای پاسخ دادن از دیگر علایم این اختلال به شمار می‌آیند.

کودک مبتلا به اوتیسم ممکن است خود را سوم شخص خطاب ‌کرده و از تماس چشمی پرهیز کند.

او از حرکات صورت بدون مطابقت با آنچه می‌گوید، استفاده می‌کند و واکنش‌های غیرمنتظره به مناظر، بو یا صدا نشان می‌دهد و ممکن است به صدای بلند حساس باشد، از زبان بدن نمی‌تواند استفاده کند و از یک روال روتین پیروی می‌کند، با هرگونه تغییر برنامه مشکل دارد و مدت زمان زیادی به حرکت یک پنکه یا چرخ اسباب بازی نگاه می‌کند.

این علائم ممکن است در کودکان عادی نیز دیده شود، از این‌رو تشخیص اختلال اوتیسم را به پزشک متخصص و روانشناس کودک بسپارید.

«علیزاده»، مادر یک کودک مبتلا به اختلال اوتیسم علایم شروع این اختلال در فرزند پسرش رو این گونه بیان می‌کند: «ترجیح می‌داد تنها باشد و از تماس چشمی اجتناب می‌کرد. رفته رفته کم حرف‌تر می‌شد، به طوری که برای بیان نیازهایش از ایما و اشاره استفاده می‌کرد و این در حالی بود که پسر من از یک و نیم سالگی به طرز عجیبی کامل حرف می‌زد و چهار ساله بود که مربی مهد کودکش به من گفت رفتارش با بچه‌ها عوض شده است و دیگر در کلاس حرف نمی‌زند!

کلید برق را به طور وسواس گونه‌ای روشن و خاموش می‌کرد و ساعت‌ها در یک حالت می‌ماند، مثلا کتفش را بالا می‌برد و همانطور می‌نشست. صدایش که می‌کردم، برنمی‌گشت و نگاهم نمی‌کرد، دوست نداشت در آغوش گرفته شود.

پسرم پنج ساله بود که یک پزشک اطفال با دیدن حرکات و شکلک درآوردن‌های او و خنده‌های بی‌دلیلش گفت «تا به حال شک نکردی که پسرت ممکنه اوتیسم داشته باشه؟»، همین الانش هم کسی این اختلال را نمی‌شناسد، 30 سال پیش که من هیچ اطلاعی از این اختلال نداشتم و با ترجمه‌ی مقالات انگلیسی سعی می‌کردم به پسرم کمک کنم.»

این بچه‌ها و والدینشان به قدری مشکل دارند که با نوشتن یک گزارش نمی‌شود به آنان اشاره کرد. بارها چندین مادر را از خودکشی نجات داده‌ام! کسی حاضر نیست از این بچه‌ها نگه‌داری کند و به تازگی یک مرکز نگه‌داری از این بچه‌ها تاسیس شده است و امیدواریم چندین مرکز شبانه روزی نگه‌داری از کودکان اوتیسمی تاسیس شود تا مادران و پدران هم بتوانند به کارهایشان رسیدگی کرده و استراحتی کنند.

اوتیسم آشفته بازاری است که هرکسی به نام اوتیسم و به کام خودش از آن استفاده می‌کند.

وقتی گفتار درمانی ساعتی حداقل 30 هزار تومان است، دیگر حرفی برای گفتن نمی‌ماند!

فرزند من هم‌اکنون 30 سال دارد و من بیش از 15 سال، با فروش خانه و خرج تمام دارایی‌ام و به توصیه‌ی برخی پزشکان، برای درمان قطعی او تلاش کردم!! دکترها با والدین رو راست باشند، چرا نباید گفته شود که اوتیسم درمان ندارد!

بر اساس این گزارش، اختلال طیف اوتیسم ناشی از اختلال عصبی است که بر رشد و عملکرد مغز تاثیر می‌گذارد. اوتیسم یک اختلال طیفی به شمار می‌رود که علائم و ویژگی‌های آن می‌توانند در طیف گسترده‌ای از ترکیبات یعنی از خفیف تا شدید نمایان شوند و دو کودک با تشخیص مشابه می‌توانند بسیار متفاوت از یکدیگر عمل کرده و دارای مهارت‌های مختلف باشند.

هنوز هیچ علت واحد و مشخصی برای بروز این اختلال، شناخته نشده است، اما تحقیقات فعلی، اوتیسم را به اختلافات بیولوژیکی و یا عصبی در مغز ارتباط می‌دهند.

کودکان مبتلا به اختلال اوتیسم، تا سن ۲۴ تا ۳۰ ماهگی در برخی موارد در رشد و نمو خود نسبتاً عادی به نظر می‌رسند، اما در این سن است که  والدین متوجه تأخیر در زبان و گفتار، بازی یا تعاملات اجتماعی کودک خود می‌شوند. البته اختلال در هر کدام از موارد ذکر شده بالا به خودی خود نشانه تشخیص قاطع اختلال طیف اوتیسم نخواهد بود، اوتیسم آمیزه‌ای از چندین چالش رشدی و تکاملی است.

چند ویژگی مشترک در رابطه با تمام انواع اختلال طیف اوتیسم شامل، اختلال ارتباطی در پیشرفت زبان و نبود تکلم، استفاده از حرکات و اشارات به جای کلمات، تکرار حرف‌های دیگران، استفاده از زبان کلامی نا مفهوم یا تکراری که بیشتر شبیه به خواندن از روی متن است، مشکل در روابط اجتماعی و مهارت‌های بازی، ترجیح دادن تنهایی، بی علاقگی به دوست شدن با دیگران؛  واکنش نشان ندادن به لبخند و نگاه نکردن به چشم‌های دیگران، اجتناب از تماس‌های فیزیکی اجتماعی، شرکت نکردن در بازیهای تخیلی، توانایی ضعیف در استفاده مهارت‌های حرکتی و ناتوانی در تمرکز از جمله‌ی این رفتارها به شمار می‌آیند.

رفتارهای کلیشه‌ای تکراری مانند ردیف کردن اسباب‌بازی در یک مسیر مشخص، چرخش و تکان دادن بدن، به هم زدن دست مثل حرکات پر زدن پرنده، حرکات بدنی تکراری به طور مفرط، بیش فعالی یا بسیار غیر فعال بودن،  کج خلقی و بهانه گیری بدون هیچ دلیل آشکار، ابراز علاقه شدید به یک شیء، ایده، فعالیت و یا شخص خاص، مشکل داشتن با تغییر روال عادی و اختلالات حسی مانند حساسیت‌های غیر معمول نشان دادن به صورت زیاد یا کم  در زمینه حس بینایی، شنوایی، بساوایی، بویایی و چشایی از دیگر علایم اختلال طیفی اوتیسم محسوب می‌شوند.

برخلاف درک عموم، تعداد زیادی از کودکان مبتلا به اختلالات طیف اوتیسم ممکن است تماس چشمی بر قرار کنند، به محبت واکنش نشان دهند، لبخند بزنند و انواع دیگر  احساسات مناسب را  به میزان متفاوت نشان دهند و مثل کودکان دیگر به محیط اطراف خود به روش مثبت و منفی پاسخ دهند. ممکن است اختلال طیف اوتیسم به میزان پاسخ و عکس‌العمل آن‌ها تاثیر بگذارد، به طوری که نحوه کنترل واکنش بدن و ذهن نسبت به محرک بیرونی دشوارتر می‌شود.

گاهی اوقات مشکل دید محیطی (نه بینایی) و ساختار ماهیچه ای چشم‌ها امکان برقراری تماس چشمی را مشکل می‌کند. گاهی اوقات نیز افراد مبتلا به اختلال طیف اوتیسم از اعضای خانواده و جمع دوستان کناره‌گیری می‌کنند، زیرا تصور لمس شدن به وسیله کسی و یا حتی نزدیک شدن بیش از اندازه فیزیکی برای آن‌ها غیر قابل تحمل است. اضطراب، ترس و سردرگمی ممکن است منجر به ناتوانی در فهم محیط اطراف در یک روال عادی شود.

هر شخص مبتلا به  اختلال طیف اوتیسم منحصر به فرد بوده و همانند همه افراد دیگر دارای شخصیت مختص به خود و آمیزه‌ای از ویژگی‌های خاص است. تفاوت‌های زیادی بین افراد مبتلا به اختلال طیف اوتیسم وجود دارد. برخی از افراد با ابتلای خفیف ممکن است تاخیر اندکی در گفتار و زبان داشته باشند، اما در تعاملات اجتماعی و برقراری ارتباط با دیگران بیشتر با مشکل روبرو شوند. آن‌ها ممکن است در شروع محاوره برای برقراری ارتباط و ادامه صحبت با دیگران ناتوانی نشان دهند. افراد مبتلا به اختلال طیف اوتیسم به اطلاعات بیرونی و درونی به طرق منحصر بفرد و مخصوص به خود کنترل و واکنش نشان می‌دهند.

خانواده‌ها با تلاش در راستای کسب آگاهی و اطلاع رسانی به سایرین، راه سوء استفاده را به روی افراد سودجو بسته و فریب تبلیغات نادرست و غیر علمی مانند نوروفیدبیک را نخورند.

روش‌هایی مانند قارچ درمانی، نوروفیدبک و عسل درمانی هیچ مبنای علمی نداشته و خانواده‌ها با تاثیرپذیری از تبلیغات فریبنده در دام افراد سودجو نیفتند.

دوم آوریل برابر با سیزدهم فروردین  «روز جهانی اوتیسم» بوده و شعار «توانمندسازی دختران و زنان طیف اتیسم» به عنوان شعار امسال (۲۰۱۸) روز جهانی اوتیسم انتخاب شده است.

بررسی‌ها حاکی از آن است در سراسر جهان از بین هر 160 کودک یک نفر دچار اختلال اوتیسم است. هر چند آمار منتشر شده از تعداد مبتلایان به این اختلال رقم میانگین است و شیوع آن در بسیاری از کشورهایی با میزان درآمد پایین و متوسط ناشناخته باقی مانده‌ است. طبق آمارهای ارایه شده از سوی سازمان جهانی بهداشت، مطالعات انجام شده طی 50 سال اخیر نشان می‌دهد شیوع اختلال اوتیسم در سراسر جهان رو به افزایش است.

در سال‌های گذشته مشکلات بیماران اوتیسم در خصوص هزینه فراوان درمان این بیماری‌ها، بارها به مسئولان منتقل شده تا جزء بیماری‌های خاص و تحت پوشش بیمه قرار گیرد. در همین راستا نیز اخیراً سخنگوی کمیسیون تلفیق بودجه ۹۷ مجلس شورای اسلامی از قرار گرفتن این بیماران در لیست حمایت بیمه‌ای بیمارهای‌ خاص خبر داد.