فرهنگیان توانمند و کم‌ادعا

خبر تاسف‌بار تجاوز و انجام اعمال شنیع دیگر توسط معاون یکی از مدارس پایتخت، چندی است که به بحث روز تبدیل شده است. از قراین امر برمی‌آید که ماجرا چند روز زودتر به آموزش‌وپرورش اعلام می‌شود و مدیر مدرسه نیز این معاون را اخراج می‌کند. همچنین مدیر مدرسه توسط مدیر منطقه برکنار شده و وانمود می‌شود که آموزش‌وپرورش رسالت خود را در این زمینه انجام داده است.

در این میان خبری بیش از همه در فضای مجازی پخش می‌شود. معاون مدرسه نیروی آزاد آموزشی بوده است. خیال برخی افراد راحت می‌شود و شروع به تخطئه نیروهای آزاد آموزشی می‌کنند. به‌سرعت متونی در فضای مجازی می‌چرخد که در مدارس غیردولتی، فقط مدیر فرهنگی است و بقیه نیروها می‌توانند قصاب، بقال و … باشند (این عناوین از نگارنده نیست). این یادداشت قصد دارد به چگونگی ورود نیروهای آزاد آموزشی به ساختار آموزش‌وپرورش و میزان تاثیرگذاری آن‌ها بر روند آموزش بپردازد. همچنین نمی‌توان در این سطور کم به بازخوانی جایگاه رفیع همه معلمان پرداخت.

نیروهای آزاد آموزشی، افرادی هستند که در اردیبهشت یا خردادماه هرسال به مدارس غیرانتفاعی مراجعه می‌کنند و این مدارس بسته به نیاز خود آنان را با قراردادهای یک‌ساله به‌ خدمت می‌گیرند. اولین مدرکی که توسط مدیر از این افراد مطالبه می‌شود، «تاییدیه گزینش» است. درصورتی‌که فردی این تاییدیه را نداشته باشد، مدیر مدرسه در اولین فرصت وی را به گزینش منطقه معرفی می‌کند و گزینش منطقه نیز شروع به انجام گزینش در چند مرحله می‌کند که معمولاً چندین ماه این پروسه به طول می‌انجامد. در برخی مدارس، این افراد درحالی‌که مراحل گزینش آن‌ها در حال طی شدن است، مشغول کار می‌شوند. معلمان آزاد نیز که جزئی از معلمان وزارت آموزش و پرورش و از نیروهای آزاد آموزشی هستند و بخشی از بار آموزش به دوش آنهاست، دارای ویژگی‌هایی هستند که به اجمال به برخی از آنان می‌پردازیم. این نیروها همانند معلمان رسمی (چه ماده ۲۸ و چه دانشجومعلمان) دارای تاییدیه گزینش هستند و چه‌بسا مراحل گزینش در مورد این افراد، سخت‌گیرانه‌تر و مجدانه‌تر پیگیری می‌شود، به‌طوری‌که نیروهای آزاد آموزشی هرسال مورد گزینش قرار می‌گیرند. گواه آن بخشنامه‌ای است که هرساله در اردیبهشت به تمام مدارس غیردولتی فرستاده می‌شود و از آنان لیست و مدارک نیروهای آزاد برای بررسی در تابستان و به‌کارگیری در مهر مطالبه می‌شود.

معلمان آزاد معمولاً افراد جوانی هستند که در دانشگاه‌های دولتی و آزاد (غیر از فرهنگیان) تحصیل‌کرده‌اند و دارای مدارک کارشناسی یا کارشناسی ارشد مرتبط هستند. این نیروها واحدهای تخصصی زیادی را گذرانده‌اند، بنابراین عموماً دارای سطح علمی-آکادمیک بالایی هستند. البته آن‌ها مثل معلمان رسمی مهارت‌های تدریس را از قبل و در دانشگاه نیاموخته‌اند و صرفاً به‌وسیله تجربه در کلاس درس می‌آموزند. البته همواره از تجربه‌های معلمان رسمی که در مدارس، همکار آنها محسوب می‌شوند، استفاده می‌کنند.

معلمان آزاد امنیت شغلی ندارند. آن‌ها اردیبهشت هرسال مجدداً از سوی مدیران مدارس غیردولتی ارزشیابی می‌شوند تا سطح علمی و تدریس آن‌ها بررسی شود و در صورت نیاز در سال بعد مشغول کار شوند. همین عدم امنیت شغلی باعث می‌شود این افراد در طول سال تلاش بیشتری انجام دهند تا به چشم بیایند. تلاش مضاعف برای ارتباط علمی با دانش‌آموزان، ارائه متون آموزشی و کمک‌آموزشی بدیع و… تنها بخشی از تلاش‌های یک معلم آزاد برای ارتقای سطح علمی خود و سطح یادگیری دانش‌آموزان است.

معلمان آزاد عموماً جوان و پرانرژی هستند. آن‌ها از روش‌های فعال یاددهی- یادگیری استفاده می‌کنند. روش حل مسئله را می‌شناسند و آن را به‌کارگیری می‌کنند. به دلیل همین جوان بودن، ارتباط بسیار خوبی میان دانش‌آموزان و معلمان برقرار می‌شود و سطح یادگیری فراتر می‌رود.

مدارس غیردولتی که از نیروهای آزاد بهره می‌برند، از سطح کیفیت آموزشی بالاتری نسبت به مدارس دولتی برخوردارند. دانش‌آموز در مدرسه امنیت بیشتری احساس می‌کند و عزت‌نفس دانش‌آموزان بیشتر جدی گرفته می‌شود. این مسئله احتمالاً به مشتری‌مداری موجود در بخش خصوصی باز می‌گردد.

در برخورد با چنین مسائلی، مسلماً باید همه جوانب در نظر گرفته شوند. صرفِ اعلام اینکه، فرد بزهکار از نیروهای رسمی آموزش‌وپرورش نیست و یک نیروی آزاد است، پاک کردن صورت‌مسئله و نشستن به انتظار روزی است که خدای ناکرده یک معلم رسمی نیز مرتکب چنین خطای نابخشودنی شود تا آن‌وقت سازمان عریض و طویل آموزش‌وپرورش دست‌به‌کار شود؛ اما راهکار چیست؟

بررسی سلامت روانی و جنسی تمام افرادی که قرار است در نظام آموزش‌وپرورش به‌عنوان فرهنگی مشغول به خدمت شوند اعم از نیروهای آزاد و رسمی.

افزایش توانمندی‌های دانش‌آموزان و آموزش حریم خصوصی به آنان از بدو دوره پیش‌دبستانی توسط معلمان مجرب و آموزش‌دیده در آموزش‌وپرورش

تولید و پخش فیلم، کلیپ و محتواهای چندرسانه‌ای در صداوسیما در زمینه آموزش حریم خصوصی به کودکان.

همه افرادی که به‌نوعی با آموزش و با کودکان سروکار دارند به‌طور منظم گواهینامه‌های مدت‌دار «سلامت روانی» دریافت کنند.

این مورد از تجاوزها اولین و آخرین آن‌ها نخواهد بود. اعتماد عمومی مردم جریحه‌دار شده و مقدس‌ترین مکان آموزش یعنی مدرسه در مظان اتهام قرار گرفته است. وقت آن است تا با کمک گرفتن از جایگاه رفیع معلم، این اعتماد عمومی را دوباره بسازیم. برای رسیدن به جامعه‌ای شاداب و دارای آرامش روانی، سال‌ها زمان و میلیون‌ها ساعت آموزش نیاز است. این پروسه زمان‌بر است و نیازمند حوصله. به جامعه و به خودمان زمان بدهیم برای بازیابی و التیام دردی که هم‌اکنون بر بسترش نشستیم.