پلاسکو باز بالا می‌رود؛ امّا هم ندارد!

روی دیگر داستانِ پلاسکو از یک بهمن ۹۵ آغاز شد؛ یعنی یک روز بعد از ریزشِ ساختمانِ تجاری بلند قد و معروفی که بخشی از صنعت پوشاک تهران را زیر آوارها مدفون کرد و خانواده‌ها را داغدار.

بعد از آن «پلاسکو» ماند و ساختمانی نیمه مخروبه که حالا هزار داستان داشت. بازسازی، تخریب کامل یا حتی استفاده‌ مجدد در همان مغازه‌های باقی مانده که نظام مهندسی می‌گفت استحکام کامل را برای استفاده‌ی مجدد دارد و مالک انگار از سر تمایل تخریبش تاکید داشت این بنا دیگر تاب نمی‌آورد.

مالک می‌خواست «پلاسکو» را از پای بست بسازد اما کسبه، سازمان نظام مهندسی و میراث فرهنگی حرف دیگری برای باقی مانده‌های پلاسکو داشتند؛ «پلاسکو می‌تواند بدون تخریب و بازسازی بار دیگر سرپا شود.»

تمایل مالک اصلی «پلاسکو» تخریب کامل بنا و ساخت مجتمعی جدید و قطعا قدبلندتر و خوش هیکل‌تر از پلاسکوی قبلی بود، بنابراین برای نخستین بار فکرش را با تهیه‌ طرحی که مبنای آن تخریب باقیمانده‌های پلاسکو بود آغاز کرد و به دنبال آن حتی در رسانه‌ ملی هم اعلام شد قرار است جای پلاسکو را ساختمانی بلندتر بگیرد؛ ساختمانی تجاری با ارتفاعی بیش از ۱۳ طبقه و البته با اعلام ناایمن بودن باقی مانده‌های «پلاسکو».

حرکت بعدیِ مالک، آغاز حرکت لودرها به صورت شبانه در پارکینگ معروف به «اکبر» متعلق به خاندان سردار «معتمد» بود؛ محوطه‌ای که به دلیل داشتن یکی دو بنای تاریخی ارزشمند با مخالفت میراث فرهنگی روبه‌رو و حتی با حکم دادستانی به صورت شبانه کارش متوقف شد.

در کنار کش و قوس‌هایی که برای این تخریب‌ها رخ می‌داد، به درخواست کسبه پلاسکو، کارشناس سازمان نظام مهندسی را برای بررسی وضعیت سازه دعوت کردند و او در بررسی‌هایش نحوه‌ی معماری و ساخت این بنا را یکی از قوی‌ترین ساختمان‌ها در تهران دانست؛ چیزی که حتی یک فرد غیرکارشناس در حوزه‌ی معماری هم اگر به سازه‌ی اصلی بنا که هر دو مغازه را به واسطه‌ی میلگردهای بلژیکی از دیگر بخش‌ها جدا کرده و آن را متمایز می‌کرد، نگاه می‌انداخت، به قدرت معمارش ایمان می‌آورد. شاید به همین دلیل هم فقط بخش جلویی بنا ریزش کرده و ساختمان عقبی که قسمت دیگر پلاسکو را شامل می‌شد سرجایش باقی بود!

بعد از چندین بار کنش و واکنش و حرف وحدیث‌ها و حتی لودرهایی که انگار سعی داشتند از میانه‌های پارکینگ اکبر که در واقع حیاط خانه سردار معتمد بود به داخل پلاسکو نفوذ کنند، چیزی حدود سه ماه در رسانه‌ها سکوت برقرار شد، تا امروز... .

«پنج طبقه برای اقدامات خدماتی پلاسکو ساخته می‌شود»؟

و بالاخره در آخرین اظهارات، محمدحسین مقیمی، استاندار تهران دو روز گذشته اعلام کرده، «بازسازی ساختمان پلاسکو از عید فطر امسال آغاز و بهره‌برداری آن تا عید فطر سال ۱۳۹۹ به پایان می‌رسد.»

او همچنین از برگزاری جلسات متعددی در این زمینه برای بررسی اجرای طرح جدید و بازسازی ساختمان پلاسکو خبر داد، به نحوی که پنج طبقه برای اقدامات خدماتی ساخته شود و از محل درآمد آن هزینه‌های ساختمان تأمین شود.

استاندار تهران تأکید کرد: قسمت پشت ساختمان ۱۵ طبقه پلاسکو به عقیده برخی از کسبه و ساکنان آن امکان مقاوم‌سازی دارد و قبول کرده‌اند با هزینه ساکنان مقاوم‌سازی انجام شود. البته عده‌ای نیز عقیده دارند که این ساختمان باید نوسازی شود که برای این کار نظرسنجی ساکنان ساختمان پلاسکو از طریق فرمانداری، شورای کسبه و اتاق اصناف انجام خواهد شد و در نهایت مهندس مشاور طرح ساختمان را بر این اساس ارائه خواهد کرد و پس از تایید شهرداری طبق طرح ارائه شده پروانه بدون هزینه صادر خواهد کرد.»

سه دستور میراث فرهنگی برای پلاسکو

اما در این میان سید احمد محیط طباطبایی، عضو شورای فنی میراث فرهنگی استان تهران پیش از برگزاری این جلسه و اعلام نظر نهایی استاندار تهران به ایسنا گفت:‌ آبان ماه سال گذشته شورای فنی میراث فرهنگی تهران مصوب کرد تا بخش باقی مانده پلاسکو نجات‌بخشی شود و استحکام‌بخشی مربوط به ساختمان پارکینگ اکبر که در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده نیز انجام و در حیاط آن ساخت‌وسازی انجام نشود.

وی با اشاره به پیشنهاد شورای فنی میراث فرهنگی استان تهران درباره‌ی مکان فرو ریخته برج قبلی پلاسکو بیان می‌کند: پیشنهاد شورای فنی میراث فرهنگی این بود «یادمانی جای آن برج به یاد آتش‌نشانان ساخته شود» که البته باید تمام خسارت‌ها و هزینه‌های صاحبان ساختمان‌ها پرداخت و تامین خواسته‌ها و حقوق مکتسبه انجام می‌شد و این یادمان منطبق با ارزش‌های شهری احداث می‌شد.

وی با تاکید بر این‌که سه مورد نخست مطرح شده در مورد نجات بخشی و حفاظت از بناهای قدیمی اطراف پلاسکو به مالک بنا دستور داده شده و طرح ایجاد یادمان، پیشنهادی از سوی میراث فرهنگی به مالک بوده است، نیز ادامه می‌دهد: براساس نظر شورای فنی میراث فرهنگی مالک بنا به دلیل حقوق مکتسبه ایجاد شده، دیگر اجازه ساخت مثلا هفت طبقه را در این مکان ندارد. اگر میراث فرهنگی هوشمند باشد، آن را تکرار نمی‌کند، بنابراین قرار شد با توجه به قوانین موجود همان تعداد طبقه‌ای که از ابتدا بوده در این نقطه ساخته شود.

محیط طباطبایی با اشاره به صحبت‌هایی از سوی برخی افراد که بخش باقی مانده پلاسکو نیز دیگر قابل استفاده نیست و باید تخریب و از نو ساخته شود، بیان می‌کند: استناد ما به نظر نظام مهندسی و بالاتر از آن است، به عنوان مثال اکنون که بناهایی مانند عمارت شمس‌العماره در کاخ گلستان طبقه دوم موزه ملی ایران استحکام کافی را ندارند، قطعا قصد تخریب و نوسازی آن‌ها را نداریم، بلکه استحکام بخشی و نجات‌بخشی برای این بناها انجام می‌دهیم، یعنی معتقدیم باید ارزش بنا باقی بماند.

برای پلاسکو دیگر کاری با میراث فرهنگی ندارند

دلاوربزرگ‌نیا، مدیر کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان تهران یک روز بعد از برگزاری جلسه نهایی استانداری و دیگر متولیان مربوط به ساختمان پلاسکو ـ دوشنبه ۲۲ خرداد ـ به ایسنا می‌گوید: بر اساس صحبت‌های انجام شده، کمیته نهایی به دو نتیجه رسیده بود؛ این‌که بناهای تاریخی، مدرسه "ژاندارک" و خانه "سردار" معتمد حفظ بمانند و فقط جایی که تخریب شده را به همان میزان ارتفاع احداث کنند.

او مهمترین نکته در حال حاضر در این زمینه را ساختمانِ کناری ۶ ـ ۵  طبقه‌ای می‌داند که آن هم تخریب شده بود و می‌گوید: براساس اعلام نظر نهایی، چیزی که به میراث فرهنگی مربوط می‌شد تمام شده و دیگر کاری با میراث ندارند، تاکید میراث این بود که اگر قرار است ساخته شود، با حفظ حریم و عرصه مدرسه ژاندارک و عمارت سردار معتمد، دیگر برنامه‌ها اجرایی شوند.

پلاسکو با همان کد ارتفاعی سابق ساخته می‌شود

وی با اشاره به پیشنهادی که برای ایجاد یادمان در مکان تخریب شده پلاسکو مطرح شده بود، می‌گوید:‌ چند پیشنهاد بود یا این‌که یک یادمان ایجاد شود یا همان ساختمان یا براساس کد ارتفاعی ساختمان بار دیگر ساخته شود و در سطح گسترش پیدا نکند. با این کار نظر میراث فرهنگی تامین شد.

بزرگ‌نیا پیشنهادِ مطرح شده را یک طرحِ شماتیک و یک نمادِ باارزش می‌داند و تاکید می‌کند: با این وجود مالک اختیار داشت که طرح خود را اجرایی کند. ما نمی‌توانیم مالک را الزام کنیم که نسازد، مالک می‌خواست همان که از دست داده را بسازد، ما پیشنهاد دادیم اگر می‌تواند این کار را انجام دهد.

به گفته‌ مدیر کل میراث فرهنگی استان تهران، بر اساس رأی نظام مهندسی اکنون مدرسه‌ی ژاندارک و عمارت سردار معتمد حفظ می‌شود، از سوی دیگر کدارتفاعی به آن‌ها اعلام شده است و اکنون بعد از توقف کامل گودبرداری در عمارت سردار معتمد و ثبت ملی این بنا، باید لوحِ ثبتی این عمارت به میراث فرهنگی ابلاغ شود.

سمیه ایمانیان - ایسنا